AZƏrbaycan öLKƏ ÜZRƏ gender qiYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Asiya İnkişaf Bankı
Ölkə Üzrə Gender Qiymətləndirilməsi - Azərbaycan Gender/ yoxsulluq ö
Yüklə 89,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gender/ yoxsulluq ö lçü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ
- yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər
|
Ölkə Üzrə Gender Qiymətləndirilməsi - Azərbaycan Gender/ yoxsulluq ö lçü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ DP-n ın m üvafiq fə sili Gender yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər Daxil edil ən m əlumat (t əl əb olunan ara şd ırmalar/ tr eyninql ər/ əsas f əaliyy ət) • Maliyy ə sah əsind ə xü susi m əsl əh ət xidm ətl əti və borcalma imkanlar ı yaratmaqla qad ınlar ın bank sektorundan yararlana bilm əsini asanla şd ırmaq laz ımd ır. • Torpaq, mal-qara v ə avadanl ıq kimi əmlak; toxum v ə gü br əl ər kimi əlav əl ər; əm əyi yü ng üll əş dir ən texnologiya; n əqliyyat, k ənd tə sə rr üfat ı qur ğular ı v ə tə bli ğat xidm ətl əri v ə treyninql ərd ən yararlana bilm ək imkanlar ın ı yax şı la şd ırmaqla, qad ınlar ın k əndd ə rolu art ırı lmal ıd ır. • B üdc əd ə (b əlk ə də ə vv əlc ə bə lə diyy əl ər sə viyy əsind ə) gender planla şd ırı lmas ı n əz ərd ə tutulmal ıd ır. • İqtisad ı siyas ət ə dair r əsmi hesabatlarda sosial istehsal prosesind ə ö də nilm əy ən əm əyin mahiyy əti (buraya ail ə və icma üzvl ərin ə və xə st əl ər ə qay ğı , yanacaq v ə su ehtiyatlar ın ın yığı lmas ı, x ör ək bi şirm ə, ev t əmizl əm ə və uş aqlar ın d ərsl ərin ə baxma daxildir) tan ınmal ıd ır. • K ənd t əs ərr üfat ı siyas ətin ə dair r əsmi hesabatlarda qad ınlar ın istehsalatda i ştirak ı, istehsal g üc ü və m ənb əl ərd ən, m əlumat v ə m üdafi ə xidm ətl ərind ən v ə sat ış bazar ından istifad ə ed ə bilm əl ərin ə imkan yaradan strategiyalar qeyd edilm əli, “fermer ” termininin hə m ki şil ər ə, h əm d ə qad ınlara aid olmas ına ayd ınl ıq g ətirilm əlidir . • B üt ün sektorlarda siyas ət quruculu ğu cinsl ər üzr ə ayr ı-ayr ı m əlumatlara əsaslanmal ı v ə siyasi q ərarlar ın ki şil ərin v ə qad ınlar ın h əyat ına m üxt əlif şə kild ə tə sir etm əsi n əz ər ə al ınmal ıd ır. • Qad ınlar ın ki çik v ə orta öl çü lü biznes sektorunda z əif i ştirak etm əsi s əb əbl əri t əhlil edilm əli, bu sah əd ə qar şı ya çı xan mane əl ər və onlar ın öhd əsid ən g əlm ə strategiyalar ı m üə yy ənl əş dirilm əlidir . • K ənd t əs ərr üfat ında sahibkarl ıq, geni ş yard ım xidm ətl əri v ə sat ış bazar ı ü zr ə qad ınlar üçü n pe şə inki şaf ı treyninql əri t əş kil edilm əlidir . Torpaq islahatlar ı prosesinin gender t əsirinin daha yax ından monitorinqi ke çirilm əli, o c üml əd ən, qad ınlar ın torpaq ehtiyatlar ı ü zə rind ə real n əzar əti (qanuni n əzar ətl ə yana şı ) t əmin edilm əlidir . • K ənd Tə sə rr üfat ı Nazirliyinin b üt ün proqram və layih əl ərind ə planla şd ırma, t ətbiq edilm ə və qiym ətl əndirm ə m ərh əl əl ərind əqad ınlar ın i ştirak ı bir h əd əf kimi qar şı ya qoyulmal ıd ır. • Torpaq üz ərind ə m ülkiyy ət h üququ il ə ba ğl ı b üt ün m əlumatlar gender bax ım ından m üxt əlif (cinsl ər üzr ə) olmal ıd ır. • Qad ınlara torpaq h üququ s ən ədl ərinin sur ətl əri verilm əli v ə hə m ki şil ər , h əm d ə qad ınlar ail ə ba şçı sı kimi qeyd ə al ınmal ıd ırlar . • Borcalma prosesl əri y üng üll əş dirilm əlidir ki, qad ınlar kredit imkanlar ından ef fektiv sur ətd ə istifad ə ed ə bilsinl ər; qad ınlar üçü n yeni istehsal sah əl ərin ə (m əs əl ən, k ənd t əs ərr üfat ı m əhsullar ın ın emal edilm əsi v ə bazara çı xar ılmas ı) yol a çan kə nd t əs ərr üfat ın ın kredit proqramlar ı h əyata ke çirilm əlidir . • B üdc ə ay ırmalar ın ın qad ın v ə ki şil ər ə tə sirini m üə yy ən etm ək m əqs ədil ə bu ay ırmalar ı n əz ərd ə tutan siyas ətl ər qiym ətl əndirilm əli, 109 Əlavə 2 Gender/ yoxsulluq ö lçü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ DP-n ın m üvafiq fə sili Gender yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər Daxil edil ən m əlumat (t əl əb olunan ara şd ırmalar/ tr eyninql ər/ əsas f əaliyy ət) v ə bu siyas ətl ərin gender f ərql ərini azaltmas ı, art ırmas ı v ə ya oldu ğu s əviyy əd ə saxlamas ı ehtimallar ı t əhlil edilm əlidir . • D övl ətin b üdc əsi v ə ail əd ə ke çiril ən vaxt b üdc əsi aras ında əlaq əl əri a şkara çı xarmaq m əqs ədi ilə ayr ı-ayr ı cins ə (ya ş h əddin ə) m ənsub ail ə üzvl ərinin evd ə ke çirdikl əri vaxta dair m əlumat toplanmas ı üçü n sor ğular ke çirilm əlidir . • Gizli v ə m əlum gender m əs əl əl ərini v ə yax ın maliyy ə resurslar ın ı m üə yy ən ed ən gender bax ım ından şü urlu siyas ət yeridilm əli, bu siyas ətin ki şil ər v ə qad ınlar (ki şi qruplar ı v ə qad ın qruplar ı) aras ındak ı qeyri-b ərab ərliyi, m övcud gender m ünasib ətl əri formalar ın ı davam etdir əc əyi v ə ya də yi şdir əc əyi ö yr ənilm əlidir . • M övcud mikro v ə makro-k ənd t əs ərr üfatlar ı siyas ətl ərinin (o c üml əd ən, struktur t ənziml əm ə siyas ətl ərinin) əsas ən ail ə ba şçı lar ı qad ınlar olan torpaqs ız, t əcrid edilmi ş ki çik ail əl ərd ən olan qad ın fermerl ər ə gender t əsirin ə dair ara şd ırmalar apar ılmal ı, v ə bu t əsirin qad ınlar üçü n əlveri şsiz oldu ğu hallarda siyas ət t əz əl ənm əlidir . • M ərk əzi v ə bə lə diyy ə idar əl ərinin b üt ün sə viyy əl ərind ə gender bax ım ından ayr ı-ayr ı m əlumatlar ın toplanmas ı, t əhlili v ə m əruz ə edilm əsi üçü n imkanlar yarad ılmal ıd ır. • H ökum ət strukturlar ında, h əm d ə tə kc ə sosial sektorda yox, gender şü urlulu ğu, t əhlili v ə planla şd ırı lmas ı sah əsind ə m ünt əz əm v ə davaml ı imkanlar yarad ılmal ı, siyas ət qurucular ın ın özl ərinin m üə yy ən etdiyi bilik çat ış mazl ığı na yö nə lmi ş ü mumi, spesifik sektorlar üzr ə treyninql ər t əş kil edilm əlidir . 110 Ölkə Üzrə Gender Qiymətləndirilməsi - Azərbaycan Gender/ yoxsulluq ö lçü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ DP- nı n m üvafiq fə sili Gender yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər Daxil edil ən m əlumat (t əl əb olunan ara şd ırmalar/tr eyninql ər/ əsas f əaliyy ət) Qad ınlar ın qabiliyy ətl ərinin m əhdudla ş- dı rı lmas ı • Tə hsil (F əsil 1.12) • Q ızlar ın v ə oğ lanlar ın m əkt əb ə cə lb olunmalar ı və də rs ə davamiyy əti üzr ə m ünt əz əm monitorinq ke çirilm əsin ə dair layih əd ə ö hd əlikl ər m üə yy ən edilm əli, m ünt əz əm olaraq, t əhsilin n ətic əl ərinin gender bax ım ından f ərqli qiym ətl əndirilm əsi hə yata ke çirilm əlidir . • Layih əd ə qı zlar ın ali t əhsil ə cə lb olunmalar ın ı art ırma ğa s övq ed ən siyas ət öhd əlikl əri gö tü rü lm əlidir . • Azya şl ı u şaqlara qay ğı sah əsind ə imkanlar ın yax şı la ş- d ırı lmas ına, o c üml əd ən, m əkt əb əq əd ər m üə ssis əl ərin hey ətl əri v ə m əkt əb əq əd ər treyninq hey ətl əri üçü n əlav ə maliyy ə ayr ılmal ıd ır. • M üə llim haz ırl ığı proqramlar ına gender şü urlulu ğu treyninqi daxil edilm əlidir . • Qad ınlar v ə ki şil ərin rolu haqq ında yaranm ış stereotip fikirl əri m əkt əb proqramlar ından v ə də rslikl ərd ən çı xarmaq m əqs ədi il ə onlar t əfti ş edilm əli v ə el ə rə ftar normalar ı a şı lanmal ıd ır ki, gender b ərab ərsizliyi v ə genderl ə ba ğl ı zorak ılı q ba ğış lanmaz v ə yolverilm əz bir hal kimi q əbul edilsin . • Ki şil ərin/Qad ınlar ın ibtidai v ə orta m əkt əb sə viyy əsind ə tə hsil ə cə lb edilm əsi, davamiyy əti m ünt əz əm olaraq qiym ətl əndirilm əli v ə laz ımi siyas ət haz ırlanmal ıd ır. • Q ızlar ın v ə oğ lanlar ın t əhsild ə nailiyy ətl əri m ünt əz əm olaraq qiym ətl əndirilm əli, v ə buna cavab ver ən m üvafiq siyas ət haz ırlanmal ıd ır. • Pe şə və daha y üks ək t əhsil proqramlar ın ın əm ək bazar ı t əl əbl ərin ə daha yax şı uy ğun g əl ə bilm əsi üçü n əm ək c əbh əsind ə m övcud olan t əl əbat (o cü ml əd ən, gender mane əl əri) m ünt əz əm olaraq tə hlil edilm əlidir . • M ərk əzi v ə bə lə diyy ə idar əl ərinin b üt ün sə viyy əl ərind ə gender bax ım ından f ərqli m əlumatlar ın toplanmas ı, t əhlili v ə m əruz ə edilm əsi üçü n əsas vasit əl ər (m əs., m ünt əz əm treyninql ər yolu il ə) yarad ılmal ıd ır. 111 Əlavə 2 Gender/ yoxsulluq ö lçü lə ri 2003-2005-ci ill ər üçü n YA İİ DP-n ın m üvafiq fə sili Gender yana şmas ın ın istifad əsi üçü n potensial əsas b əndl ər Daxil edil ən m əlumat (t əl əb olunan ara şd ırmalar/tr eyninql ər/ əsas f əaliyy ət) • Sə hiyy ə (F əsil 1.1 1) • Sa ğlaml ığ a dair g öst əricil əri izl əm ək v ə gender çat ış mazl ıqlar ın ı m üə yy ənl əş dirm ək və laz ımi şə kild ə aradan g öt ürm ək üçü n sə hiyy ə sisteminin b üt ün s əviyy əl ərind ə gender bax ım ından f ərqli m əlumatlar ın toplanmas ı v ə tə hlil edilm əsi i şinin institutla şd ırı lmas ına dair ö hd əlikl ər gö tü rü lm əlidir . • Layih əd ə qidalanma sah əsind ə, x üsusil ə də , yoxsullar ın, o c üml əd ən yoxsul qad ınlar ın və uş aqlar ın qidalanmas ına dair d övl ətin şü urluluq proqram ın ı haz ırlamaq v ə hə yata ke çirm ək üçü n öhd əlikl ər g öt ür ülm əlidir . • M İM # 5 hə də flə rind ən əsas kimi istifad ə ed ər ək, analara s əhiyy ə xidm ətl ərini art ırmaq üçü n layih əd ə ö hd əlikl ər gö tü rü lm əlidir . • M İM #4 h əd əfl ərini əsas g öt ür ər ək, u şaq öl üm ü faizini azaltmaq qar şı ya m əqs əd kimi qoyulmal ıd ır. • YA İİ DP h əyata ke çirildiyi d övr üçü n m üvafiq hə də flə ri m üə yy ən etm əkl ə ciddi yoluxucu x əst əlikl ər ə qar şı uş aqlar ın tam immunla şd ırı lmas ın ı m üdafi ə ed ən öhd əlikl ər layih əy ə daxil edilm əlidir . • M İM #6 h əd əfl ərind ən əsas kimi istifad ə ed ər ək İİ V/Q İÇ S, malariya v ə dig ər xə st əlikl ər ə (x üsusil ə də və rə m ə) qar şı m übariz ə aparmaq üçü n layih ə ö hd əlikl əri gö tü rü lm əlidir . • Sə hiyy ə sah əsind ə tə klif edil ən b üt ün islahatlar üzr ə gender qiym ətl əndirilm əsi apar ılmal ı, onlar ın qad ınlar ın üz ərin ə ə lav ə iş /qay ğı yü kü qoymamas ı t əmin edilm əlidir . • Sə hiyy ə xidm ətl ərinin (ki şil ər v ə qad ınlar üçü n) m ünt əz əm qiym ətl əndirilm əl əri ke çirilm əlidir ki, siyas ət v ə proqramlar sah əsind ə nailiyy ətl ər ə dair m əlumat verilsin. • M övcud administrativ m əlumatlar ı tamamlamaq üçü n ana v ə uş aq öl üm ü faizi üzr ə m ünt əz əm sor ğular ke çirilm əlidir . • B üt ün b ölg əl ərd ə və bü tü n g əlir qruplar ında u şaqlar ın immunla şd ırı lmas ın ın qiym ətl əndirilm əsi h əyata ke çirilm əlidir . • Qad ın v ə ki şil ər üzr ə “ yü ks ək risk ” qruplar ın ın m üə yy ən edilm əsinin qiym ətl əndirilm əsi apar ılmal ı v ə bu qiym ətl əndirilm ə m üvafiq siyas ət/proqramlar haz ırlanmas ı üçü n əsas rolunu oynamal ıd ır. • Qad ınlar ın diqq əti CYYX (o c üml əd ən, seks sah əsi i şç ilə ri, miqrantlar ın h əyat yolda şlar ı v ə ya miqrantlar özl əri) b öy ük t əhl ük ə da şı dığı na yö nə ldilm əli, m üvafiq tə hsil v ə informasiya proqramlar ı, x üsusi t əyinatl ı i şç ilə r v ə m üalic ə xidm ətl əri yarad ılmal ıd ır. • M ərk əzi v ə bə lə diyy ə idar əl ərinin b üt ün sə viyy əl ərind ə gender bax ım ından f ərqli m əlumatlar ın toplanmas ı, t əhlili v ə m əruz ə edilm əsi üçü n əsas vasit əl ər (m əs., m ünt əz əm treyninql ər yolu il ə) yarad ılmal ıd ır. |