1 Willem F. van Eekelen
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi məsləhətçi
- İçindəkilər
- I His sə: Mə ga lə lər
- Mü əl lif lə rin si ya hı gös tə ri ci si
- Ön söz
- Bizə Nə Cür Müdafiə Nazirliyi Lazımdır
- Hərbi Tapşırıq
|
1
Willem F. van Eekelen Philip H. Fluri (Redaktor)
Müdafiə Təsisatlarının Qurulması Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planını Dəstəkləmək üçün İlkin Mənbə Kitabı(PAP-DİB)
Vyana və Cenevrə, Sentyabr 2006
2
Milli Müdafiə Akademiyası, Avstriya Müdafiə Nazirliyinin Təhlükəsizlik Siya- səti Bürosu və Silahlı Qüvvələr üzərində Demokratik Nəzarət üzrə Cenevrə Mər- kəzi İsveçrə Federal Hökümətinin Xarici İşlər Nazirliyinin nəzdindəki Beynəlxalq Təhlükəsizlik Siyasəti Mərkəzinin dəstəyi ilə. Redaktorlar Willem F. van Eekelen Philip H. Fluri ( Redaktor)
Jozef Derdzinski Alex Dovling Melissa George Suing Lai
Stefan C. İmobersteq
Leytenant-albay Ernst Felberbauer Kapitan Benedikt Hensellek
Dr. Andras Ujj, Nato Məktəbi, Oberammergau Plan və Qrafiklər Vyanadakı Milli Müdafiə Akademiyasının Multimedia Offisi İngilis nəşrinin Çap və son işləri Reprocenter Vienna 1070 Vienna, Stiffgasse 2a İSBN 3-902-456-55-08 ReproZ Vienna 2385/06
General Raymond Şittenhelm Ön söz Dr. Filip Fluri Təşəkkürlər Redaktorlar Gi riş.....................................................................................................................11 Bi zə Nə Cür Mü da fi ə Na zir li yi La zım dır? Dr. Wil lem F. van Ee ke len.....................................................................................13 I His sə: Mə ga lə lər Mü da fi ə və Təh lü kə siz lik Sa hə sin də Əmək Böl gü sü Albay Fred Şre yer.....................................................................................31 Mü da fi ə Xa rak ter li Fə a liy yət lə rin De mok ra tik Şə kil də İda rə Edil mə si Dr. Hans Born ........................................................................................101 Mül ki-Hər bi Mü na si bət lər və Təh lü kə siz lik Si ya sə ti nin Mü əy yən ləş di ril mə si Dr. Wil lem F. van Ee ke len.......................................................................131 Təh lü kə siz lik Sek to ru Üzə rin də Qa nun ve ri ci Nə za rət Dr. Wil lem F. van Ee ke len....................................................................165 Təh lü kə siz lik və Təh lü kə Dr. Yan Arveds Tra pans........................................................................195 De mok ra ti ya, Təh lü kə siz lik və Hərbi Plan laş dır ma Dr. Yan Arveds Tra pans........................................................................221 Mü da fi ə Sek to run da Qə bul edil miş Bey nəl xalq Nor ma lar və Prak ti ka la ra Ri a yət et mək üçün Təd bir lər və Prak ti ka lar
Kadr Si ya sə ti nin Prin sip və Prak ti ka la rı: Ma ca rıs tan Si lah lı Qüv və lə ri nin Nü mu nə si Dr. Fe ren se Mol ner ..............................................................................277 Mü da fi ə Sek to run da Ma liy yə Plan laş dır ma sı və Ehti yat lar Ayrıl ma sı Dr..Ha rı-Bu kur Mar ku..........................................................................301 İqti sa di Sə mə rə lı İda rə et mə və Mü da fi ə Xər clə ri Mr.Mi xa il Zam bo ri ...............................................................................323 Mü da fi ə və Təh lü kə siz lik İşlə rin də Yax şı Qon şu luq Mü na si bət lə ri ni Tə min Etmək Təd bir lə ri
Kəş fiy ya tin İda rə Edil mə si və Onun Üzə rin də Nə za rət Albay Fred Şrey rer..................................................................................377 Par la men tlər və Hər bi Təh ci zat Dr. Wil lem F. van Ee ke len.......................................................................425 Xə bər Stan dardla rı, Me di a Si ya sə ti və İcti ma i Əla qə lər Ro bert Pszczel .......................................................................................463 Mü da fi ə Tə si sat la rı və İnfor ma si ya Si ya sə ti Dr.Ha rı-Bu kur Mar ku...........................................................................473 Mü da fi ə İda rə et mə si və Və tən daş Cə miy yə ti ara sın da Qar şı lıq lı Mü na si bət lər və Əmək daş lıq
Jo zef l. Der dzin ski..............................................................................................529 Mü əl lif lə rin si ya hı gös tə ri ci si..........................................................................581 5
2004- cü ilin İyununda NATO-nun İstanbul Sammitində Müdafiə Təsisatlarının Qurulması ilə bağlı Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planının (Partnership Action Plan on Defence Institution Building,PAP-DIB) başladılması,Qafgazlar və Orta Asiya ölkələrində hərbi təsisatların daxili ehtiyaclarını və beynəlxalq öhdəliklərini həyata keçirmək üçün apa- rılmalı olan islahatlara yardım məqsədi güdürdü. PAP-DIB Qafgazlar, Orta Asiya və Moldovadakı hökümətlərin NATO və tərəfdaş ölkələrlə təcrübə mübadiləsi aparmasına xidmət edir və bu ölkələrin vətəndaşları və hökümətləri üçün Avro-Atlantik məkanın təsisatları ilə yaxın əlaqələr qurmağa imkanlar yaradır. Şəxsən mən bu bölgələr üçün xüsusi hazırlanmış tərəfdaşlığın inkişaf etdirilmə- sinə çox sevinirəm və bu işdə maraqlı olan yeni Tərəfdaşlarla əməkdaşlıq etməyi səbirsizliklə gözləyirəm. Mən bu yeni başlanmış təşəbbüsə çox inanıram və arzu edirəm ki, bu yeni təşəbbüs bu bölgələrə daha çox fayda gətirsin. Silahlı Qüvvələr üzərində Demokratik Nəzarət üzrə Cenevrə Mərkəzini (DCAF)və Landesverteidigungsakademie(LVAK) Sülh Naminə Tərəfdaşlıq proq- ramı üzrə əvvəllər də çoxlu sayda bilikverici proqramlarda birgə çalışmışlar. Birgə çap olunan bu kitab ( bu kitabın bir neçə dillərə də tərcümə edilməsi nəzərdə tutu- lur) yeni bir əməkdaşlığın nişanəsidir. General Raymond Şittenhelm, Komandan Milli Müdafiə Akademiyası, Vyana
6
7
NATO-nun İstanbul Sammiti Avro- Atlantik Tərəfdaşlıq Şurası Üzv Ölkələrinin səmərəli və məhsuldar dövlət müdafiə təsisatlarının mülki və demokratik nəzarət və rəhbərlik altında olması fikrini bir daha təsdiq etmişdir. Müdafiə Təsisatlarının Qurulması ilə bağlı Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planı (PAP-DİB) Tərəfdaşlara islahatlar təşəbbüsləri irəli sürmək və həyata keçirmək və müdafiə təsisatlarında struktur də- yişiklikləri aparmaq üçün Sülh Naminə Tərəfdaşlıq Çərçivə Sənədi və Təhlükəsiz- liyin Siyasi-Hərbi Aspektləri haqda ATƏT-in Davanış Kodeksi əsasında səylərini güçləndirmək üçün irəli sürülmüşdür. NATO –nun Qafgazlar, Orta Asiya və Mol- dovaya yetirdiyi xüsusi diqqətə görə, bu tərəfdaşların PAP-DİB –lə bağlı məsələ- lərlə də əməkdaşlıq etmələri xüsusilə arzu olunur. PAP-DİB
1 - Sülh Naminə Tərəfdaşlığın bölünməz hissəsi kimi- müdafiə və təh- lükəsizlik sahələrində demokratik təsisatlarin qurulmasının aşağıdakı aspektlərini həyata keçirməyə yönəlmişdir: • Müdafiə tədbirləri üzərində səmərəli və şəffaf demokratik nəzarətin inkişaf etdirilməsi( o cümlədən, uyğun qanunvericilik); • Müdafiə və təhükəsizlik siyasətinin inkişaf etdirilməsində mülki iştirakın təşviq edilməsi üçün səmərəli və şəffaf demokratik prosedurların təkmilləşdirilmə- si; • Müdafiə sektoru üzərində səmərəli və şəffaf qanunveriçi və hüquqi nəzarə- tin inkişaf etdirilmsi; • Təhlükəsizlik risklərini və milli müdafiə tələblərini qiymətləndirmək üçün səmərəli və şəffaf tədbirlərin və prosedurların inkişaf etdirilməsi; • Müdafiə nazirliklərini və idarələrini və güc strukturlarının idarə etmək üçün ,o cümlədən idarələr- arası əməkdaşlığı optimallaşdırmaq üçün səmərəli və şəffaf tədbirlərin inkişaf etdirilməsi; • Müdafiə sektorunda qəbul edilmiş beynəlxalq normalar və praktikalara ri-
• Silahlı qüvvələrdə səmərəli və şəffaf kadr strukturlarının və insan ehtiyat- larının idarəedilməsi praktikalarının inkişaf etdirilməsi;
1 PAP-DİB-lə bağlı ətraflı izahat xanım Suzan Pondun Eden Cole və Filip Fluri ilə birgə DCAF-da nəşr olunan yazısında vardır, Müdafiə TəsisatlarınınQurulması:“Müdafiə Təsisatlarıın Qurulması ilə bağlı Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planı (PAP-DİB) Qafgazlar və Moldova” üzrə 25 Aprel 2005- ci ildə Tbilisidə keçirilən regional konfransda təqdim edilən çıxışlar, LVAK Vyana,2005. İnformasiya, həmçinin, DCAF-ın website-de də vardır: http://www.dcaf.ch/publications/defenceinstitution_conf_tbilisi.cfm?nav1=4&nav2=2
8 • Müdafiə sektorunda səmərəli və şəffaf maliyyə,planlaşdırma və ehtiyatlar ayrılması prosedurlarının inkişaf etdirilməsi; • Müdafiə xərclərinin səmərəli, şəffaf və iqtisadi cəhətdən işlək idarə edilmə- sinin inkişaf etdirilməsi; • Müdafiə və təhlükəsizlik məsələlərində səmərəli beynəlxalq əməkdaşlıq və yaxşı qonşuluq münasibətlərini təmin etmək üçün səmərəli və şəffaf tədbirlərin in- kişaf etdirilməsi; Demokratik Təhlükəsizlik Sektoru İdarəciliyi məsələləri üzrə 46 ölkədə ən yax- şı təcrubələri həyata keçirən və təşviq edən beynəlxalq fond olaraq Silahlı Qüvvələr üzərində Demokratik Nəzarət üzrə Cenevrə Mərkəzi İsveçrə qanunlarına uyğun qu- rulmuş və İsveçrə höküməti tərəfindən NATO Beynəlxalq İdarəsi, NATO üzvləri və tərəfdaş ölkələr və onların uyğun təşkilatları ilə Müdafiə Təsisatlarının Qurul- ması ilə bağlı Tərəfdaşlıq Fəaliyyət Planının (PAP-DİB) yerinə yetirilməsi üzrə əməkdaşlıq etmək şərəfinə layiq görülmüşdür. Özünün beş illik mövcudluğu ərzin- də bu Mərkəz faktiki olaraq PAP-DİB –in bütün sahələri üzrə yüksək təcrübə qa- zanmış və isbat etmiş və indi isə qazandığı öz təcrübəsini paylaşmağa və tərəfdaş təsisatların təcrübə və bacarıqlarını PAP-DİB prosesinə tətbiq etməyə hazırdır. Filip H. Fluri Ph.D DCAF-ın Direktor Müavini
9
Minnətdarlıq
Redaktorlar bu kitaba bütün töhvə verənlərə, yazılarını uğurla vaxtında təhvil verdiklərinə görə, elmi tədqiqat üslubunda yox, daha cox pedaqoji üslubla hamı üçün anlaşılan,təsdiqini tapmış təcrübələrə söykəndiklərinə görə təşəkkür ediriz. Kitabda bir- biri ilə mütləq üst-üstə düşən anlar olacaq, ancaq hər bir fəsil hamı üçün oxunmaq üçün yazılıb və hər birinin sona çatmış mənası vardır. Redaksiya heyətinə, o cümlədən Aleks Doülinqə,Jozef Derdzinskiyə, Stefan İmobersteqə, Melissa George, Leytenat-Albay Ernest Felberbauerə, Laurence Duri- qə və Suinq Lala xüsusi təşəkkürlər düşür. Jozef kitabın qısa məzmununu çox gö- zəl yazmışdır. Biz xüsusilə İsveçrə Federal Hökümətinin Xarici İşlər Nazirliyi nəzdindəki Beynəlxalq Təhlükəsizlik Siyasəti Mərkəzinə, Avstriya Xarici İşlər Nazirliyinin Təhlükəsizlik Siyasəti Bürosuna və Avstriya Müdafiə Nazirliyinə bu kitabın işıq üzü görməsinə görə minnətdarıq. Burada ifadə olunan rəylər həmişə İsveçrə Hökü- mətinin fikirlərini əks etdirmir. Bu kitabın müxtəlif dillərə, o cümlədən rus dilinə tərcümə edilməsi planlaşdırılır. Redaktorlar
10
11
12
13
Müdafiə Nazirliyi fərqli,dəhşətli və bahalıdır. O,digər hökümət idarələrindın fərqli- dir,çünki Xarici İşlər Nazirliyi ilə bərabər – dövlətin başqa idarə və nazirliklərindən fərqli olaraq dövlətin hərtərfli maraqlarını nəzərə alır.Dəhşətlidir ona görə ki,onların əllərində güc işlətməyə alət vardır və öz əsgər və zabitlərinin həyat və ölüm məsələləri ilə məşğul olurlar. O bahalıdır, çünki onun büdcəsi ən pis ssenarilərin təsiri altindadır. Lakin, hər şey normal gedirsə, o zaman silahlı qüvvələrin görə biləçəyi iş azalır və bu zaman onların
Qərb-Şərq kontekstində, kollektiv müdafiəyə qoşulmuş ölkələr üçün mövcud qüvvələr tarazlığı içində, o dövrün ehtiyaclarını qiymətləndirmək mümkün idi, lakin Berlin divarı yıxıldıqdan sonra qarşıda duran tələblərin sayını müəyyənləşdirmək daha çətin oldu. Ən azı yeni məsələlərlə məşğul olmaq istəyən yaşlı NATO üzvləri üçün,sülhməramlı əmə- liyyatlara qoşulmaq arzusu,həm ölkə daxilində, həm də qonşu ölkələrdə etnik və dini mü- naqişə olan bölgələrə sabitlik gətirmək məsələsi iddia, seçim və fərqli seçim sualına çev- rildi. Yeni üzvlər isə hələ də NATO-nin əski missiyasına –kollektiv müdafiə vektoruna başlıca dəyər verməyə üstünlük verirdilər. Onların hamısı üçün müdafiə ən təhlükəli vəzifəyə çevrilmişdir, tez- tez öz əsgərlərini xaricə göndərməklə,onların əvvəlki hərbi təcrıbələrinə yeni həll olunmali vəzifələr əlavə edirdılər. Paradoksal haldır ki,bu gün öz büdcəsinə dəstək almaq üçün müdafiə sektoru hərəkətli görünməlidir. Bu cür şəkil hər yerdə eyni deyil. Şimal və Cənub və varlı və kasıblar təhlükə- sizlik təhdidlərinə fərqli cəhətdən yanaşırlar.BMT Baş Katibi özünün 2005- ci ilin Martında hazırladığı “Daha Geniş Azadlıqda” adlı hesabatında dünya ölkələrinə müraciət edərək, onları, terrorizm,kütləvi qırğın silahlarının yayılması problemləri- nin şimal ölkələri üçün,digər təhlükələr olan yoxsulluq, insan yaşayışı üçün əsas tələbatların isə Cənub üçün maraq kəsb etdiyi ideyalarına qarşı çıxmağa çağırmış- dır.Aydındır ki, paylaşan təhlükəsizlik konsepsiyası,bütün bu təhlükəsizlik təhdid- ləri arasında əlaqənin olduğu qəbul edildiyi halda və bu təhdidlərin çoxunun payla- şan risklər və həssas nöqtələr olduğu anlami yarandığı halda, bu problemləri birgə səylərlə həll etmək tələbləri əsasında hazırlana bilər 2 . 2005 ci-ilin BMT Sammiti qətiyyətsizliyə görə məyusluq gətirsə də,ən azı yuxarıda deyilən bağlılığa açıqlıq gətirdiyinə görə və bundan əlavə “qorumaq məsuliyyəti” analyışını da beynəlxalq müzakirələr mövzusuna gətirməsi ilə uğurlu olmuşdur. Dövlətlərin öz xalqları ilə bağlı məsələlərdə o məsuliyyəti icra edə bilmədikdə və ya süquta uğradıqda bey- nəlxalq birliyin nə edəcəyi əlavə aydınlaşdırma tələb edəcək, lakin bir şey aydındır ki, dövlətlərin mütləq suverenliyi anlayışı daha da zəifləmişdir.
2 Kofi Annan, “ In Larger Freedom : Towards Development, Security and Human rigjhts for All”. Baş Katibin hesabatı. 2005, səh.5-6 14 Müdafiə və Təhlükəsizlik,NATO-AB zonasının nisbi sabit olan bölgələrində də müxtəlif konsepsiyalar kimi izah edilir. Bu bölgələrdə hələ də hərbinin əsas funksi- yası ölkəni qonşulardan qorumaqdır. Şimali Afrika və Yaxın Şərqin çoxlu ölkələ- rində ordu və təhlükəsizlik qüvvələri mövcud rejimləri dəstəkləmək üçün alətdir. Bu cür şəraitlərdə demokratik nəzarətin miqyası da və eynilə müdafiə nazirliyinin strukturu da çox fərqli olur. İrəlidəki səhifələrdə müasir müdafiə nazirliklərinin hansi tələbləri yerinə yetirmələri analiz olunacaq, ancaq əvvəcədən boynumuza almalıyıq ki, onlar arasında da az eynilik vardır. Müxtəlif hökümətlər sistemi mü- dafiə nazirliyi və silahlı qüvvələr üzərində də əks olunur. Eyni dərəcədə, silahlı qüvvələrin əsasən çağırışçılardan ibarət olması və ya uzun müddətli müqavilə əsa- sında pesəkar əsgərlərdən yaradıması da mühüm fərq yaradır. Həmən fərq ictimaiy- yətin müdafiə qüvvələrini necə qavramasına da təsir edir. Çağırışçılardan ibarət ordu, müxtəlif bölgələrdən, müxtəlif səviyyəli gənçlərdən təşkil olunduğundan,on- lara məsuliyyət hissi və intizam aşılamaq kimi sosioloji üstünlüklərə malikdir. O biri tərəfdən, onların çoxu xidmətdə keçirdikləri vaxtın onların mülki mənsəblərinə zərər vurduğuna görə əsəbiləşirlər. Futbol modelindən istifadə etsək, çağırışçılar- dan təşkil olunan ordunu, məşqçisinin futbolçuların seçilməsində rolu olmayan fut- bol komandası ilə müqayisə etmək olar, yəni burada çox hallarda bir-birinə qarşı oynaya biləcək rəqib olmur və əsasən oyunçuların bir qismi futbol belə oynamaq istəmir. Biz heç də peşəkar ordunun cəmiyyətin bütün hissələrini təmsil etmədiyini və onun təkcə izolyasiyada olmaq riski ilə yox, aşağı səviyyəli təhsili ilə müşaiyət olunan əlverişsiz durumda olmaq riskini də inkar etmiriz. Çağırışçılardan təşkil olunan ordu, sayları təminatlı olan kütləvi təlim maşınları kimi hərəkət edir. Peşəkar ordu üçün təlim tələbləri daha az həcmlidir və silahlı qüvvələr qazandıqları təcrübələrdən uzun müddət faydalanırlar, lakin çağırış tam məşğulluq dönəmində problem yarada bilər. Hər iki halda son nəticə əsgərlərin nə dərəcədə ağıllı və intizamlı olmaları ilə və yeni və keçmiş hərbi missiyaları üçün necə təlim keçmələri və necə silahlandıqları ilə ölçülür.
Dövlətin maraqlarını geniş şəkildə ifadə etməkdən savayı, müdafiə sektorunun digər nazirliklərdən fərqli cəhətləri də vardır. Onun fəaliyyətini məhdudlaşdıran az sayda qanunverici (mühasirə və müharibə vəziyyəti,kadr siyasəti və cinayət hüququ ilə bağlı qanunlardan başqa) sənədlərin olması, müdafiə sektorunda ümumi siyasə- tin aparılmasina və tapşırıqların yerinə yetirilməsinə diqqətin aşağı olması,onu digər nazirliklərdən fərqləndirən cəhətlərdir. Müdafiə, silahlı qüvvələrin operativ tətbiqinə yönəlir və bu zaman biznes idarəetməsinin prinsipləri ilə idarə olunur və sonuc son nəticə ilə ölçülür. Müdafiə nazirliyinin hökümət daxilində rolu, onun
15 dövlət başçısi, baş nazir, kabinet və parlament ilə münasibətləri başqa fəsillərdə müzakirə olunacaq. Burada sadəcə müdafiə nazirliyinin və silahlı qüvvələrin təş- kilatı strkturu analiz olunacaqdır. Müdafiə Nazirliyi üçün nəticə dedikdə qısa zaman ərzində yeridilə bilən və çox- millətli əməliyyatlarda iştirak etmək iqtidarında olan yüksək dərəcəli birliklər başa düşülür. Bu baxımdan silahlı qüvvələrə bir müəsisənin işçi birlikləri kimi baxmaq olar. Müasir idarəetmənin prinsiplərinin tətbiqi siyasi istiqamətlər ilə, onların icra ediməsi və nəzarət funksiyaları arasında və həmçinin onların bir -biri ilə bağlılığı arasında ayrılma məsələsini ortaya çıxarır.Əməliyyatlar zamanı əldə olunan təcrübə, prioritetlerin və tələblərin dəyişməsi kontekstində siyasətin təkmilləşdiril- məsinə aparır və nəzarət mexanizmlərinin əldə etdiyi nəticələr həm siyasətə, həm də onun icra edilməsinə təsir göstərir. Siyasət müdafiə nazirliyinə konstitusiya və ya qanunverici aktların çərçivəsində verilmiş tapşırıqların əsasında formalaşdırılır. Onlar aşağıdakılar olur: • Dövlətin müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq və mümkün kollek- tiv müdafiə öhdəliklərini yerinə yetirmək; • Beynəlxalq qayda və sabitliyi təşviq etmək; • Qayda və qanunları təmin etmək üçün, həm ölkə daxili, həm də beynəlxalq miqyasda mülki fövqaladə vəziyyət yarandıqda və humanitar yardım ehtiyacı duyulduqda mülki hakimiyyətə lazim olan dəstəyi vermək. Zaman-zaman bu kateqoriyaların sərhədləri bir- birini örtür, xüsusilə də kollek- tiv müdafiə öz prioritetini itirdiyi zaman bu hallar baş verir. Digər tərəfdən, hərbi dəstəyə ehtiyac duyulan halların sayi daha da artmışdır və bu hallar gözlənilməyən halların artması və müxtəlif dərəcəli zorakılıq və zor işlətmə ilə xarakterizə olunur. 1989 cu ildən başlayaraq biz aşağı səviyyədə çoxmillətli əməliyyatların sayının artmasının şahidi oluruq. Ölkə səviyyəsində, briqada standart manevr birliyinə çev- rilmişdir və çox- millətli əməliyyatlara göndərilən qüvvələr adətən batalyon səviy- yəsini aşmır. Meydana gələ bilən siyasi və hərbi risklərin paylanmasi baxımından və əməiyyatlarda ortaya çıxan yükün daşınması baxımından çox- millətli qüvvələ- rin istifadəsi açıq- aydın üstünlüyə malikdir. Bir çox hallarda bu qüvvələr lazımi hərbi gücü saxlamaq üçün yeganə vasitə olmuşdur. Çox -millətli qüvvələr strateji istiqamət və hərbi komandanlıq üçün fərqli tələblər ortaya çıxarır. O, həmçinin, çox millətli qüvvələrin miqyası ilə bağlı suallar da doğurur: əsil döyüş zamanı milli qüvvələr daha yaxşı vuruşar amma siyasi təsiri az olar. Çox- millətli qüvvələrin olduğu əməliyyatlarda iştirak artıq əvvəlcədən dəqiq müəyyən edilmiş komanda strukturlarında baş vermir. Son zamanlarda gedən pro- seslər daha çox konkret hadisə ilə bagliı yaradılmış dəyişən tərəfdaşlardan ibarət olan koalisiyalar və ştablar ( bu ştabların indi təmasda olduqları qüvvələrlə əvvələr əlaqələri olmur) istiqamətində gedir. Ona görə də, bu ştablar onlara təlim keçmədi- 16 yindən həmin qüvvələrin keyfiyyət dərəcəsini də yoxlaya bilmir. Bu cür əlverişsiz vəziyyət NATO Cavab Qüvvələri(NATO Response Force) və AB Döyüş Qrupları (EU Battle Groups) yaradılan zaman nəzərə alinmışdir və nəticədə bəlli bir zaman üçün tərkib müəyyən edilmişdir və onların qabiliyyətini yoxlama fürsəti də vardır. Eyni zamanda, çoxlu ölkələr bu cür hərbi qüvvələr üçün modullu deyilən çeviklili- yi artıran və üç xidmət arasında yaxın əməkdaşlığı qiymətləndirən yanaşmanı qəbul edirlər. Hər bir müdafiə təşkilatı üçün birləşmiş(ölkələr arası) və birgə ( xidmətlər arası) konsepsiyalar həlledici konsepsiyaya çevrilmişdir. Müdafiə akademiyaları- nın yaşıl,mavi və tünd-göy hərbi formaları ilə bir yerə gətirdiyi zabitlərin hazırlıq mərhələsində bu konsepsiya təhsil və təlimə birbaşa təsir edir. Eyni şey hərbi ştab- da da baş verir, çünki burada ümumi xidmətlər inteqrasiya olmuşdur və artıq hər bir xidmət növündə onlar təkrarlanmır. Monolit olmaq çox mühümdür, lakin bir- liklər xüsusi missiyaya göndərilməzdən öncə bu gündəlik adi hala çevrilməlidir
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|