Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi azərbaycanda ali pedaqoji TƏHSİLİn məzmununun təKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ
Yüklə 268,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi AZƏRBAYCANDA ALİ PEDAQOJİ TƏHSİLİN MƏZMUNUNUN TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ Şiruyə Azadəliyeva, pedaqogika iızrə fəlsəfə doktoru, dosent Açar sözlər: təhsilin məzmunu, ali pedaqoji təhsil, tədris planı, pedaqoji kadr hazırlığı, ali təhsil müəssisəsi. Ключевые слова: содержание образования, высшее педагогическое образова ние, учебные планы, подготовка педагогических кадров, высшее учебное заведение. Key words: the content o f education, higher teacher training, curriculum, training o f teaching staff, higher education. Təhsilin məzmunu təlim prosesində tələbələrə öyrədilən bilik, bacarıq və vərdişlər sisteminin məcmusundan ibarətdir. Məzmun pedaqoji prosesin əsas kompo nentlərindən biri olmaqla bütün prosesin gedişinə həlledici təsir göstərir. Təhsil cəmiyyətin sosial-iqtisadi, elmi-mədəni həyatı ilə bilavasitə bağlı olduğundan o daim təkmilləşməlidir. XX əsrin 20-ci illərində Azərbaycanda pedaqoji sahədə təhsil alan tələbələrin sayı artdıqca, onların sosial və milli tərkibi dəyişdikcə təlimin məzmunu da təkmilləşdirilir və zənginləşdirilirdi. O dövrdə ali pedaqoji kadr hazırlığını həyata keçirən müəssisələrdə istifadə olunan tədris planları, proqramları və dərsliklərin təhlili bunu deməyə əsas verirdi. Təhsilin məzmunu təkmilləşdirildikcə təlimin metod ları, pedaqoji təcrübənin keçirilməsi metodi kası keyfiyyətcə dəyişir, məzunların hazırlıq səviyyəsi yüksəlir, professor-müəllim kadr larının tərkibi yaxşılaşır. Təhsilin məzmu nunu əks etdirən sənədlərin təhlili ali peda qoji təhsil müəssisələrinin ayrı-ayrı inkişaf mərhələlərində onlarda aparılan dəyişik liklər haqqında tam təsəvvür yaradır. XX əsrin 20-ci illərində və 30-cu illərinin əvvəllərində pedaqoji ali təhsil müəssisələrinin tədris planları bir neçə dəfə dəyişdirilmişdir. Bu elə bir dövr idi ki, həm ümumtəhsil, həm də ali məktəblərin tədris planları tez-tez dəyişirdi. Azərbaycan SSR Xalq M aarif Komissarlığı Kollegiyası tərəfindən 13 iyun 1921-ci ildə təsdiq edil miş ilk tədris planı üç ildə ali məktəbdə tədrisi nəzərdə tutulan fənləri və pedaqoji təcrübənin təşkilini özündə ehtiva edən mühüm dövlət sənədi idi. Azərbaycan SSR Xalq M aarif Komissarlığının kollegiyası tərəfindən 14 sentyabr 1924-cü ildə Ali Pedaqoji İnstitut üçün yeni tədris planı təsdiq edildi. Bu tədris planı əvvəlkilərdən fərqlənirdi. Əvvəlki tədris planları ilə müqayisədə müsbət məziyyətlərinə görə seçilən yeni tədris planları daha keyfiyyətli müəllim kadrları hazırlığını nəzərdə tuturdu. Gələcək müəllimlərin elmi-metodik, ixtisas hazırlığı ilə yanaşı siyasi mövqeyinin forma 28 laşmasına xüsusi diqqət yetirilirdi. Tədris planlarının təkmilləşdirilmiş variantı respub likanın orta məktəbləri üçün yüksək təhsilli və praktiki cəhətdən yaxşı hazırlanmış peda qoji kadrların geniş hazırlığının əsasını qoydu. Universitetin pedaqoji fakültəsinin tədris planının təhlili göstərir ki, o, digər tədris planları ilə müqayisədə bir sıra üstünlüklərə malik idi. Belə ki, universitetin pedaqoji fakültəsinin tədris planı respublika nın iqtisadi və mədəni tələbatları ciddi nəzərə alınmaqla tərtib edilmişdi. Tədris planında məşğələlər dekada lar üzrə bölünmüşdü. Ümumtəhsil fənləri - rus dili, bədən tərbiyəsi, hərbi təlim dekada da 8 saat təşkil edirdi ki, bu da ümumi saat ların 16,6% -ni təşkil edirdi. İctimai-siyasi fənlər (təşkilati-metodiki və ictimai-tarixi fakültələr istisna olunmaqla) hər dekadada 10-12 saat idi, bu da ümumi saatların 20- 22%-ni təşkil edirdi. Pedaqoji fənlərə gəldikdə isə hər fakültə üzrə dekadada 12 saat nəzərdə tutulurdu, bunlardan 6-8 saatı praktik məşğələlərə ayrılırdı. Bu tədris plan larında pedaqoji fənlər 20-22% təşkil edirdi. Beləliklə, hər dekadada 48-50 saatdan 28-30 saatı ümumtəhsil, pedaqoji və siyasi fənlərə, 18-20 saat xüsusi fənlərə (təşkilati-metodiki fakültədən başqa) ayrılırdı. Bu da ümumi tədris yükünün 37-40%-ni təşkil edirdi. Tədris planında pedaqoji-psixoloji fənlərə ayrılan saatlar gələcək müəllimlərin peşə hazırlığı üçün tam kifayət edirdi. Ali pedaqoji institutun tədris planı nın müsbət cəhəti nəzəriyyə ilə təcrübənin sıx əlaqələndirilməsi ilə bağlı idi. Demək olar ki, bütün fakültələrdə pedaqogika fasiləsiz pedaqoji təcrübə və ixtisasın tədrisi metodikası ilə vəhdətdə öyrənilirdi. Tədris planında pedaqoji və siyasi fənlərin xüsusi çəkisi nisbətən yüksək idi. Bütün fakültələrdə tələbələr eyni səviyyədə həm pedaqoji, həm də ictimai-siyasi fənləri öyrənirdilər. 1940-1950-ci illərdə Azərbaycanda ali pedaqoji təhsilin məzmununun təkmilləşdirilməsi prosesi davam etdirildi. 1936/1937-ci dərs ilinin tədris planlarının əsasını təşkil edən prinsiplər sonrakı illərdə də saxlanıldı, universitetin tədris planlarında pedaqoji fənlərin tədrisi genişləndirildi. Tədris planlarında çoxfənlilik kəskin şəkildə ixtisar olundu. 1949/1950-ci tədris illərində univer sitetlərin tədris planlarında, 1951/1952-ci tədris illərində isə pedaqoji ali məktəblərin tədris planlarında əsaslı dəyişikliklər edildi. Universitetin 1949/1950-ci tədris illərindəki tədris planında tələbələrin peşə-pedaqoji hazırlığı zəif əks olunmuşdu. Müharibəyə qədər və müharibə ərəfəsində olduğu illə müqayisədə tədris planında pedaqoji fənlərə ayrılan saatların miqdarı kəskin şəkildə azal dılmışdı. 1950/1951 -ci dərs ilinin stabil tədris planı ümumtəhsil silsiləli bəzi fənlərin tədris planından çıxarılması hesabına müəllimlərin praktiki hazırlığını müəyyən qədər güclən dirdi. Lakin bu tədris planlarında tarix və öyrənilən dilin coğrafiyası fakültativ fənlərə çevrildi, ümumi ədəbiyyat, rus və sovet ədə biyyatı fənləri isə tamamilə çıxarıldı. Bunu isə müsbət hal kimi qiymətləndirmək olmaz. Sonrakı illərdə tədris planında prinsipial xarakter daşımayan cüzi dəyişikliklər edildi. Respublikanın pedaqoji ali təhsil müəssisələrinin tədris planlarına 29 may 1954-cü ildə qəbul edilmiş “Respublikanın pedaqoji ali təhsil müəssisələrində müəl limlərin peşə hazırlığının vəziyyəti və yaxşı laşdırılması haqqında” qərar əsasında köklü Yüklə 268,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|