Fizika fanidan 4 referat optik tolali tizimlar Topshirdi: Otajonov a guruxi: 651-17 Qabulqildi: assistent Roziqov J

---

MUXAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
FARG’ONA FILIALI 
“KOMPYUTER INJINIRING” FAKULTETI 
"TABIIY FANLAR" KAFEDRASI 
FIZIKA FANIDAN 
4 - REFERAT 
Optik tolali tizimlar 

Topshirdi: Otajonov A 
Guruxi: 651-17 
Qabulqildi: assistent Roziqov J
 
FARG’ONA – 2017 

---

Mavzu: Optik tolali tizimlar 
REJA: 
1.
Optik aloqa, uning afzalliklari va qo’llanilish sohalari 
2.
Optik aloqa tizimlarining tuzilish prinsiplari 
3.
Optik tola turlari va ularning tavsiflari 
4.
XULOSA 
5.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 
Optik aloqa, uning afzalliklari va qo‘llanish sohalari. 
Optik aloqa bu axborot yorug‘lik nuri ko‘rinishida optik tola bo‘ylab yoki 
ochiq fazo atmosferada uzatiladigan aloqadir. Axborot tola orqali uzatilsa, tolali 
optik aloqa tizimi, ochiq atmosferada uzatilsa, ochiq optik aloqa tizimi deyiladi. 
Ochiq optik aloqa tizimlarida nurlanish manbalari elektromagnit to‘lqinlarni ochiq 
fazoga nurlantiradi, bunda nurlanishni tarqalish yo‘nalishi faqatgina antennaning 
yo‘nalish diagrammasi bilan aniqlanadi. Ochiq optik aloqa tizimlarining uzatuvchi 
muhiti o‘z navbatida uch turga bo‘linadi: atmosfera, kosmik va suv osti aloqa 
muhitlari. 
Atmosfera ochiq optik aloqa tizimlarida to‘lqinlarni tarqalish 
xarakteristikasi yetarli darajada ob-havo sharoitlariga bog‘liq. Atmosfera va suv 
osti uzatish muhitlarining fizik bir turda emasligi va ularning tarkibidagi begona 
zarrachalarni uzatilayotgan nurlanish to‘lqini bilan o‘zaro ta’sirda bo‘lishidan 
elektromagnit to‘lqinlar buziladi [6,7]. Zarracha o‘lchamlarining to‘lqin uzunligi 
bilan taqqoslanadigan darajada yoki katta bo‘lishi buzilishlarni oshiradi. Shu 
sababli atmosfera buzilishlari optik diapazonda turli xarakterga ega. Shu tarzda 
uzatish muhitlarini taxlil qilish, aloqa tizimlarini loyihalashtirishda yuzaga 
keladigan eng muhim masala hisoblanadi. To‘lqinlarni tarqalish yo‘nalishiga 
tushib qoladigan zarrachalar asosan optik nurlanishni yutadi va sochadi. Bu 

---

omillarni ta’sir darajasi muhit turiga (suv osti, toza havo, turbulent atmosfera va 
boshqalar) bog‘liq[4,22]. 
Optik aloqa tizimining asosiy yo‘nalishi tolali optik aloqa tizimi 
hisoblanadi. Chunki hozirgi vaqtda yuqori darajadagi uzatish xarakteristikalariga 
ega bo‘lgan yorug‘lik uzatgichlar ishlab chiqilgan. Ammo axborotlarni ochiq 
fazoda, atmosferada uzatishga asoslangan ochiq optik aloqa tizimlari ham, radio 
optik aloqa uchun ajratilgan chastotalarni to‘ldiruvchi vosita sifatida qiziqishlarni 
namoyon etadi. 
Tolali optik aloqa tizimlarida elektromagnit nurlanishlarni tarqalish yo‘lini 
tashkil etish uchun maxsus optik yorug‘lik uzatgichlar-optik tolalar qo‘llaniladi. 
Tolali optik aloqa tarmog‘i bu tugunlar orasi optik aloqa liniyalari orqali 
bog‘langan aloqa tarmog‘idir. Axborotni tolali optik aloqa liniyalari orqali uzatish 
mis kabellar va boshqa uzatish muhitlariga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega. 
Shu afzalliklari tufayli tolali optik aloqa tizimidan nafaqat telefon aloqasini tashkil 
etishda, balki televideniyada, ovoz eshittirishlarini uzatishda, hisoblash 
texnikasida, transport vositalarida va boshqa sohalarda keng foydalanilmoqda. 
Tolali optik aloqa tizimlarida uzatish muhiti sifatida qo‘llaniladigan optik 
tolalarning afzalliklari[7]. 
O‘tkazish oralig‘ining kengligi. 
Bu tashuvchi chastotasining juda yuqoriligi 
10
14 _
10
15 
Gs bilan tushuntiriladi. Bitta optik tola bo‘ylab sekundiga bir necha 
terabit axborotlar oqimini uzatish imkoniyati mavjud. O‘tkazish oralig‘ining 
kengligi tolali optik aloqaning mis va boshqa axborot uzatish muhitlaridan ustun 
turuvchi eng muhim afzalligidir. 
Optik tolada yorug‘lik signallarining kam so‘nishi. 
Hozirgi kunda ko‘plab 
kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilayotgan optik tolalar 1 kanal kilometr 
hisobida 1,55 mkm to‘lqin uzunligida 0,2-0,3 dB/km so‘nishga ega. Shovqin 
sathini kichikligi optik tolaning o‘tkazish qobiliyatini oshiradi. 

---

Shovqindan yuqori darajada himoyalanganligi. 
Optik tola dielektrik 
materiallar – kvars, ko‘p tarkibli shisha, polimerlardan tayyorlanganligi uchun u 
elektromagnit nurlanishni induksiyalash xususiyatiga ega atrofidagi mis kabelli 
tizim va elektr qurilmalarning (elektr uzatish liniyalari, elektrodvigatelli uskuna va 
boshqalar) tashqi elektromagnit shovqinlariga ta’sirchan emas.
Yengilligi, hajmi va o‘lchamlarining kichikligi. 
Optik kabellar mis kabellar 
bilan solishtirilganda ancha yengil va hajmi kichik. Masalan, 900 juftli 7,5 sm 
diametrli mis telefon kabeli 0,1sm diametrli bitta optik tola bilan almashtirilishi 
mumkin. Agar optik tola bir necha himoya qobiqlaridan iborat va bron po‘lat lenta 
bilan qoplangan bo‘lsa, bunday tola diametri 1,5 sm ga teng bo‘ladi, bu esa 
ko‘rilayotgan mis kabel diametridan bir necha marta kichik. 
Yong‘indan himoyalanganligi. 
Optik tolada uchqun hosil bo‘lmasligi 
kimyoviy, neftni qayta ishlovchi korxonalarda, portlash va yong‘in xavfi mavjud 
bo‘lgan binolarda xavfsizlikni oshiradi. 
Iqtisodiy jihatdan samaradorligi. 
Optik tola kvarsdan ishlab chiqariladi. 
Uning asosini tabiatda keng tarqalgan kremniy ikki oksidi SiO
2
tashkil etadi. 
Demak tolali optik kabellarni ishlab chiqarish uchun noyob rangli metal 
sarflanmaydi. Mis va qo‘rg‘oshinning dunyoviy zahiralari chegaralangan hozirgi 
vaqtda noyob bo‘lmagan maxsulotga o‘tish kabelli aloqa texnikasining kelgusi 
rivojlanishi uchun muhim omil hisoblanadi. Natijada optik kabellarning narxi mis 
kabellarga nisbatan arzonlashadi[5]. 
Masofaviy elektr ta’minotga ega ekanligi. 
Ba’zi hollarda tarmoq tugunlarining 
masofaviy elektr ta’minoti talab etiladi. Buni optik tola orqali amalga oshirib 
bo‘lmaydi. Bu holda optik tola bilan birgalikda mis o‘tkazish elementi bilan 
jihozlangan aralash kabellardan foydalanish mumkin. Bunday kabellar ko‘pgina 
mamlakatlarda keng qo‘llaniladi.

---

Yangi turdagi optik tolalarning (siljigan dispersiyasi nolga teng bo‘lmagan), 
keng polosali kvant optik kuchaytirgichlarning yaratilishi to‘liq optik tizim va 
optik traktlarni qurish imkoniyatini yaratmoqda.