1 A. X. O‘roqov

 

---

385 
9.2. Yo‘llarni ta’mirlash va saqlash ishlarini tashkil etish 
Ta’mirlash boshlanishidan oldin, ta’mirlash ishlarini tashkil etish bo‘yicha 
loyiha va ta’mirlash ishlarini ishlab chiqarish bo‘yicha loyiha (
TITE
) va tarkib 
uchun texnik xizmat ko‘rsatishni tashkil qilish sxemasi (
TXKS
) tuziladi. Ushbu 
sxemalarda maqbul kalendar ish davri bo‘lishi kerak., tashkil etish usuli, resurs 
talablari, avtomobil-yo‘l aloqasi tarkibi (
AYAT
), asfalt zavodlari, bitum asoslari, 
qum va tuz aralashmasi asoslarini joylashtirish, suv yig‘ish va to‘xtash joylari, 
mashinalarning soatlik ish jadvallari, sifatni boshqarish sxemalari. 
Ishlar loyihasi quyidagi asosiy hujjatlarni o‘z ichiga olishi kerak: 

ta’mirlashni boshlash va tugatish uchun asoslar, ish hajmlari, ish 
texnologiyasini texnik-iqtisodiy asoslash, mashina-yo‘l birliklarini tanlash (MDO), 
resurslarga bo‘lgan ehtiyojni hisoblash bilan tushuntirish xati; 

ta’mirlash ishlarining texnologik sxemalari; 

yo‘l 
vagonlari 
va 
mexanizmlarining, 
avtomobillarning 
harakat 
jadvaliuchastkaga materiallarini etkazib berish jadvali; 

ta’mirlash ishlarining kalendar jadvali; 

ishchilarga bo‘lgan ehtiyojni rejalashtirish; 

bitum bazalari, asfalt zavodlari, karerlar, temir yo‘llar, ta’minot stansiyalari, 
omborlar, karpool joylashgan ta’mirlash ishlarining kalendar rejasi. 
Ishchilar tomonidan qabul qilinadigan va amalga oshiriladigan insholaring 
asosida tayyorlanadigan miksli srovrovlari asosli hisoblanadi. To‘qimachilik, 
kiyim-kechak, binolar, ko‘p qirralar va boshoqlarning elementarlari shikastlanishi. 
Optimal ish usulini texnik-iqtisodiy asoslash variantli loyihalash asosida 
quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 
yo‘l avtomobillarining mavjudligiga qarab ta’mirlash ishlarining ko‘rib 
chiqilgan turi uchun eng ko‘p mehnat talab qiladigan operatsiyalarni bajaruvchi 
etakchi avtomobillarning ikkita-uchta varianti va ta’mirlash ishlarining bir turiga 
qarab MDZ ni to‘ldiring; mashinalarning ishlashini aniqlang va har bir variant 
uchun ta’mirlash ishlarining texnologik xaritalari. 

---

386 
Har bir operatsiya uchun V
t
smenadagi ish hajmi hisoblanadi, bir smenada 
mashinalarning ishlashi P
r
,
kerakli miqdordagi smenalar, bir hil mashinalar uchun 
zarur bo‘lgan ishchilar yig‘indisi R
t
ko‘rsatkichlari, har bir mashina uchun asosiy 
texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni aniqlanadi. 
Hozirgi xarajatlarni hisoblash S
pr
, mehnat unumdorligi (o‘rtacha ishlab 
chiqarish) Psr (mezbon mashinasi tomonidan belgilanadi). 
Bundan tashqari, mexanizatsiya darajasini aniqlang U
m
va murakkab 
mexanizatsiyalash U
k.m
. S
pr
= min , P
sr
= max. bo‘lgani eng yaxshi variant 
hisoblanadi, S
pr
va P
sr
tengligi bilan U
m
i U
k.m
ga muofiq eng optimal variant 
tanlanadi. Eng yaxshi ishlashi bilan variantga ustunlik beriladi. 
Qabul qilingan versiya uchun yo‘l transport vositalarining yo‘llarda 
harakatlanish tartibi, ishlash rejimlari, smenada materiallar sarfi, avtomobillarga 
bo‘lgan ehtiyojni ko‘rsatuvchi texnologik sxemalar ishlab chiqiladi.
Keyingi 
o‘rinlarda mashinalarning ish jadvali, MDZ-da mashinani bir soatlik ulash jadvali, 
moddiy ehtiyojlar jadvali va umumiy ish rejasi keltirilgan.
 
Yo‘llarni iqtisodiy jihatdan saqlash va ta’mirlash ularning tarkibiy 
elementlarining yig‘ilib qolgan fizikaviy buzilishini qisman yoki to‘liq yo‘q qilish 
jarayonini ta’minlaydi va shuning uchun yo‘l qurilishi bilan solishtirganda bir 
qator o‘ziga xos tashkiliy xususiyatlarga ega. Ularning asosiylari quyidagilardan 
iborat: ta’mirlash ob’ektlarining uzunligi, makonni rejalashtirish va tuzilmaviy 
echimlari, shuningdek, xizmat muddati boshqacha va faqat ta’mirlash vaqtida 
aniqlanishi mumkin bo‘lgan yashirin nuqsonlarning boshqacha tabiati; siqilgan ish 
joylari va ularni amalga oshirishning nisbatan kichik hajmi (ayniqsa, yo‘llarni 
saqlashda), bu yuqori unumli mashina va uskunalardan samarali foydalanish 
imkoniyatini istisno qiladi va shuning uchun katta mehnat xarajatlarini talab qiladi; 
trafikni to‘liq berkitmasdan va doimiy shovqin, gaz va dinamik ta’sir o‘tkazadigan 
sharoitlarda ishchilarning mehnat unumdorligini ob’ektiv ravishda pasaytirmasdan 
ularni ishlab chiqarish talablari bilan bog‘liq holda ishning old qismini cheklash 
zaruriyati; ish hajmining hududiy tarqalishi va ularning alohida bo‘limlar va 
inshootlarda keng o‘zgarishi, bu esa ishni tashkil etishning in-line usullaridan 

---

387 
foydalanishni qiyinlashtiradi; Mavjud yo‘l tuzilmalarini demontaj qilishda jiddiy 
mehnat talab qilinadi, bu ularni qurish paytida mehnat xarajatlaridan 1,5-2 baravar 
ko‘p bo‘lishi mumkin.