Buxoro davlat universiteti qodirova saodat abduraximovna

Nutq oʻstirish nima?

---

14 
3.
Fikr tinglovchi tushunadigan soʻz, soʻz birikmalari, gap, nutq 
oborotlari yordamida ifodalansagina tushunarli boʻladi. Shuning uchun 
nutqni muvaffaqiyatli oʻstirishning uchinchi sharti − nutqni til vositalari 
bilan qurollantirish hisoblanadi. Oʻquvchilarga til namunalarini berish, 
ular uchun yaxshi nutqiy sharoit yaratish zarur. Nutqni eshitish va 
undan oʻz tajribasida foydalanish natijasida bolalarda ta’lim metodikasi 
asoslanadigan ongli ravishda “tilni sezish” shakllanadi. 
Nutq oʻstirishning metodik sharti nutqiy faoliyatning keng tizimini 
yaratish, ya’ni, birinchidan, yaxshi nutq namunasini idrok etish, 
ikkinchidan, oʻrgangan til vositalaridan foydalanib, oʻz fikrini bayon 
etish uchun sharoit yaratish hisoblanadi. 
Bola tilni nutqiy faoliyat jarayonida oʻzlashtiradi. Buning oʻzi 
yetarli emas, chunki u nutqni yuzaki oʻzlashtiradi. Nutqni egallashning 
qator aspektlari mavjud. Bular: 
1.
 
Adabiy til me’yorlarini oʻzlashtirish.
Maktab oʻquvchilarni 
adabiy tilni sodda soʻzlashuv tilidan, sheva va jargondan farqlashga 
oʻrgatadi, adabiy tilning badiiy, ilmiy, soʻzlashuv variantlari bilan 
tanishtiradi. 
2.
 
Jamiyatimizning har bir a’zosi uchun zarur boʻlgan muhim 
nutq malakalarini, ya’ni oʻqish va yozish malakalarini oʻzlashtirish.
Bu 
bilan oʻquvchilar yozma nutqning xususiyatlarini, uning ogʻzaki-
soʻzlashuv nutqidan farqini bilib oladi. 
3.
 
Oʻquvchilar 
nutq 
madaniyatini 
takomillashtirish.
Til 
jamiyatdagi eng muhim aloqa vositasidir. Tilning mana shu ijtimoiy 
ahamiyatidan 
kelib 
chiqib, 
maktabda 
oʻquvchilarning nutq 
madaniyatiga alohida e’tibor beriladi. 
Bu vazifalarni bajarish uchun oʻqituvchi oʻquvchilar bilan rejali ish 
olib borishi lozim. Buning uchun esa oʻquvchilar nutqini oʻstirish ustida 
ishlash tushunchasiga nimalar kirishini bilib olish muhimdir. 
Nutq oʻstirishda uch yoʻnalish aniq ajratiladi: