Am aliy m ashg'ulotlar va hisoblash grafik ishlari uchun

Х\°\У\
va 
Х
2
°
2
Уг
koordinata o ’qla- 
rini 
o ’ tkazamiz 
(
2-rasm
). 
Kesim 
alohida 
vuzalarining 
geometrik 
xarakteristikalarini hisoblaymiz 
1. Kesim yuza:
§
t ;
f
T
[Ус
O r
-
50
Ух
f
T
2 -rasm
40-(10)
Jx \ =
----------
Ax
=10 (50-10)=400/w n2 
=4sm2
/<2 =100 10=100 mrw“ =10.sm2 
2.Xususiy inertsiya momentlari:
12
sm 7У1г
_K4)
1У I'­
ll
io16 
4
■— sm
3
3
IX2~
.H L °£
12
250 
4
*-----
sm
3
12
5 
4
—sm
6
272

---

3. 
Yordamchi o ’ qlar A'.V-ni tanlab, kesimning statik momentlarini 
hisoblaymiz: 
£ 5 * =
A[
• 
f\
+
■ 
/2
£ S y =
A\ u\ + A }
• 
u2
buerda f\
= “ ■
5mm
= 0,5jw
va 
/ 2 = ~
- 50mm = 5sw
M, 
« 1 0 + 50 
-
30mm = 3
sm
va 
u2
= 
у = 5m/w 
=
0,5JW
Kesim o g ’ irlik markazining koordinatalarini hisoblaymiz:
T S y
 
17 
У
S
y
 
52
X f = 
^
4 
= -------- = 1,2
sm ■
 
y r
= - ■» л = --------- ■ 3,7 l.vm
1 
/4]+/<2 
4 + 10 
* 
c
A \ + A i
4 + 10
4. Kesimning topilgan og'irlik markazi С nuqtadan yangi 
Х С,УС
o qlarni o'tkazamiz. Kesimni shu o'qlarga nisbatan o 'q va markazdan
qochma inertsiya momentlarini parallel o ’qlarga o'tish formulalaridan
foydalanib hisoblaymiz:
1 X£’ = lX\*^"\
Y 2+^ 2 ^ 2 * j+^ ’ ^^^4+ ” .j +(1,29)^ 10=141,53.Ш4 
lyf
’ * /y i te j-
A
j + /y 2 +<*2^2" j +(1,8)^4+ +(0,7)“ 10=23,l9,»m*
/
\'1У1+в1 ^ 1 ^ 1 ^ Я2^-42=1.8(—^
3,21 )*4+( —0,7)1,29'I0*— 32,14.vm4
buerda: 
lXm B
0 va Arjyj^O 
/>j=-(V('>-/|)"^-(3,71-0,5)«-3,2l5m ; ^ * / 2
,=5—3,71»l,29,?/?;
O] =Wj-jf(-=3-l,2"l,8,vm; va 
^
2
~~ixc ~ u2
)= - 0.2-0,5)=-0,7лум
5. *c va 
y c
o'qlarga bosh o ’ qlaming qiyalik burchagini aniqlay-
2 
Ixcrc
 
2(—32,14) 
. . . .  
miz 
# 2 « 0 = -
- ШС. m -
ш
 o,543
I xc
 ” Mr 
141,53-23,19
bundan 
2au
= 28°30‘ va a „ = 1 4 015',
Sina^=
0,247 
Sin2au=
0,4772 
cosa„=
0.969 
coi2a0* 0,8788
6. O g ’ ishgan o'qlarga o ’ tish 
formulalaridan foydalanib bosh 
markaziy inertsiya momentlarini hisoblaymiz:
A 
A
/
yri= I
vr"COs“ fl'n + /iw ,,sin“
an—I
у /, м п ,| и 2 а п=149,64лти

---

-0,4772 - 32,14 0.8788
‘ У О - ' У С 00* ' ao + , \ X 'sm~
a 0 + /A T T C s,n 2а0 =15,08.«и 
/j ri 
~
2 I
k
im 2
a0
+ / * w • 
cosla,
= lf li !2 z .23-19 ■
Bosh inertsiya momentlarining bittasi maksimal, ikkinchisi esa 
minimal qiymatga erishadi.
Um “
T
+ A v ) 
+ ^ r )J + 4 /
д-СИ;
] yoki
_
nun 
-
164,72+134,67
7max“
2 
«149.69.jm 
va 
Arifmetik amallarni tekshirish: 
+ /
I
164,72-134,67 
4
mn 
> 
«15.Ш
Аго + Ло e / jrr + / vr *C «M /
149,64+15,08=141,53+23.19=154,72*»»^
KIKI
3-гшт
Keyingi 
amaliy mashg’ ulotda quyi- 
dagi 
misolni 
echish 
mumkin. 
3- 
rasmda 
ko'rsatilgan teng yonli bo'I* 
magan 
burchak 
(100.r50;d0)mm 
bilan (100х10)/им o ’ lchamdagi to’ g ’ ri 
to’ rtburchak 
birikma hosil 
qilgan. 
Birik-ma 
kesimining 
geometrik 
xarakteristiknlari hisoblansin
Buralish. 
4,2; 
4,3; 4,4; 
4,9 [12] - masalada burovchi moment 
epyuri quriladi, brusning xavfli kesimi tanlanib mustahkamlik shartdan 
uning diametri hisoblanadi va standart qiymatga qadar yaxlitlanadi, brus 
ko’ ndalang kesim yuzasining qutb inertsiya momenti hisoblanib brusning 
uzunligi b o ’ ylab buralish burchagining o'zgarish qonuniyati aniqlanadi va 
epyuri quriladi. Bir tomoni qistirib mahkamlangan p og’ onali brusni 
hisoblash tavsiya etiladi (masala 4,11 
[12] ). Bu masalada burovchi 
moment epyuri quriladi, har bir pog'onaning ko’ ndalang kesimidagi 
urinma kuchlanish formulasi yoziladi, Iozim b o’ lsa buralish burchaginin 
epyuri ham quriladi. [12] masalalar to’ plamidan 4,15; 4,19; 4,20 masalalar 
taklif etiladi, 4,24; 
4,25; 
4,26; 
4,29; 
4,30 va boshqa bir qancha 
masalalami [7,8] echish tavsiya etiladi
Buralishda statik noaniq masalalarga oid 2-3 ta [12]- 4,33; 4,34; 4,35 
masalalami echilish metodikasini ko'rsatish kerak Kronshteyn 
bilan

---

u stu n n i 
o ’zaro 3-4-5 ta parchin mix yoki bolt yorda-midagi birikmasi 
berilgan 
masalalar mavjud [12]. Bu birikmadagi ayrim parchin mixlar bir 
vaqtda ham qirqilishga, ham buralishga qarshilik ko’ rsatadi. Imkoniyat 
darajasida amaliy mashg’ ulot davomida bunday masaladan echish tavsiya 
etiladi.(4,64; 4,65-masalalar)
Egilish. Ko'ndalang kesimida cguvchi moment va ko'ndalang kuch 
hosil bo'ladigan bmsning yuklanishiga egilish deyiladi Konstruktsiyani 
egilishga ishlovchi elementlari balka, konsol, rama korinishida bo'ladi 
Tashqi kuch ta'sirida balkaning to’ g ’ ri chiziqli o ’ qi egrilanadi.
Balkani bosh tekisligi tushunchasi kiritiladi. Bosh tekislik balkani 
bo'ylama o ’ qi va ko’ ndalang kesimining birorta bosh markaziy o ’ qlaridan 
o ’tadi ( 4 - rasm).
Agar, eguvchi moment bosh tekislikda va k o’ ndalang kuch birorta bosh 
markaziy o ’ qlarda hosil bo'lsa to 'g ’ ri egilish deyiladi.To’ g ’ ri egilish tekis 
egilish deb ham yuritiladi. Agar, balka o ’ qining egilish yo'nalishi tashqi 
kuchning ta'sirchizig’ i bilan mos tushsa tekis egilish bo'tadi
Oddiy qilib tushuntirilganda 
tashqi 
kuch 
balkani 
qaysi 
tomonga 
egiltirsa, 
u 
shu 
tomonga 
egiladi 
Balkani 
egilish xarakterini ustiga setka 
shaklida 
to 'g ’ ri 
chiziq 
chizilgan rezinani egilishida 
tasvirlash mumkin.(