M a t m u r o d o V f. M

Markaziy va Sharqiy Yevropa (M SH Y ) hamda M DH davlatlarida keng
20

---

k oiam da shtat qisqartirishning oqibati. 
1990-yillarning o 'rtalarid an bosh- 
lab b ir qator M SH Y va M D H davlatlarida islohotlar qo n u n lar orqali (ush­
bu q o n u n loyihalari asosan turli «g‘arbcha» m odellarga tayanib yaratilgan) 
am alga oshirildi va u keng miqyosdagi qisqartirishlar bilan kechdi. Ven- 
griya, Bolgariya, Slovakiya, Q ozog‘iston va Qirg‘izistonda 1995-yildanbosh- 
lab m uayyan tashkilotlarda qanday natija berishi inobatga olinm asdan kat- 
ta k o ‘lam dagi shtatlar m exanik ravishda qisqartildi.
M exanik qisqartishlar am aldagi m a’muriy tizim disbalansini «muzlatish- 
ga» olib keladi. Bu ayniqsa, sobiq sho‘ro hududida joylashgan davlatlar uchun 
o ‘ta zararlidir. D avlatning rivojlanm ayotgan m arkaziy boshqaruv apparati 
«muzlagan» holatida ortiqcha tobe tashkilotlar saqlanadi. K uchsizlangan 
markaziy m a’muriyat bu sharoitda quyi tashkilotlami nafaqat boshqarishga, 
balki ularning faoliyatini muvoflqlashtirishga ham ojiz b o ‘lib qoladi. Bu esa 
quyi tashkilotlaming yuqoriga hisobot berishi kamayishiga, davlat m a’muriyati 
ustidan demokratik nazoratning yo‘qqa chiqishiga olib keladi. Ushbu yo‘l bilan 
boshqarishni m arkazdan soqit qilishga moyillik oqibatida paydo bo'lgan islo- 
h o t absurd holatlam i yuzaga keltiradi. Bunga Latviya kabi davlatlam i misol 
sifatiaa ko'rsatish mumkin. U yerda o 'ta m uhim m ahkam alar davlat boshqaruv 
tizim idan «yo'qotilishi» oqibatida ishonchsiz kayfiyatdagi fuqarolarda ulam i 
m as’uliyatsiz va o ‘z shaxsiy manfaatini ko'zlaydigan m a’muriyat boshqarmoqda 
degan taassurot paydo b o iish ig a olib keldi.
0 ‘zbekistonda vazirlik va idoralarni qayta tashkil etish misollari. Qishloq
va su v x o ‘jaligi vazirligining qayta tuzilishi. 
2003-yil Qishloq va s u v x o ‘jaligi 
vazirligi qayta tashkil etildi, tarm oqni xo'jalik boshqaruvi bilan b og'liq vazi- 
falar m ahalliy hokim iyat organlari va xususiy sektor ixtiyoriga berildi. Bu- 
ning natijasida, vazirlikdagi 31 bosh qarm anin g 15 tasi h am d a m arkaziy 
m a’m uriy boshqaruv xodim laridan 31 foizi qisqartirildi. Shu bilan birgalik- 
da, vazirlik qaram og'idagi x o ‘jalik boshqaruvini am alga oshiruvchi 28 tobe 
tashkilot ham tugatildi.
Q isqartishlar va xizm at vazifalarining m arkazsizlashtirish, m a ’m uriy 
b o s h q a ru v x o d im la ri s o n in in g k a m a y tirilish i 3 ,4 m lrd s o ‘m b u d je t 
m ablag'ining tejalishiga va uni xodirnlam ing m oddiy m anfaatdorligini oshi­
rish ham da ish sharoitini yaxshilashga yo‘naltirish im konini berdi.
Qayta tashkil etish natijasida:
• m a ’lum turdagi m oddiy va xom ashyo resurslari taqsim otiga oid vazi- 
falar, shirkat ham da boshqa qishloq xo'jaligi m ahsulotlarini ishlab chiqaruv- 
chilar faoliyati ustidan nazorat b arta raf etildi, b u esa x o ‘jaIik subyektlariga 
m ustaqillik berib, ularning tadbirkorlik bilan shug‘ullanish im konini oshirdi;
• qishloq xo'jalik ishlab chiqaruvchilari tom o n id an vazirlik va uning 
qaram og'idagi b o ‘linm alarga hisobot (41 turda) berish 2 b aro b ar qisqardi, 
bu esa o 'z navbatida xo'jaliklarning m a’lum m iqdordagi m ablag'ini tejadi, 
ortiqcha xarajat va tashvishdan qutqardi.
21

---

Suv xo‘jaligining boshqaruv tizim ida tub o ‘zgarishlar am alga oshirildi. 
Suv resurslarini hududiy jihatd an boshqaruvdan voz kechilib, bevosita hav- 
z a la r b o 'y ic h a boshqaruv tizim i y o ‘lga q o ‘yildi. Bu esa boshqarishdagi 
b o ‘g‘inlar sonini 5 dan 3 gacha qisqartirishga olib keldi. Bir qism vazifalar 
ferm erlar tom onidan tuzilgan suvdan foydalanuvchilar assotsiatsiyalari ix- 
tiyoriga berildi. Joylarda 252 ta shunday assotsiatsiya tuzilib, ular 30 m ingdan 
ortiq suvdan foydalanuvchiga, jum lad an, 21,2 ming ferm er x o ‘jaligiga xiz­
m at ko ‘rsatdi.
Suvdan foydalanuvchilar assotsiatsiyasining asosiy afzalligi quyidagilarda 
k o ‘rinadi:
• ferm er xo‘jaIiklariga suvdan foydalanish huquqini sotish;
• suvdan foydalanuvchilam ing suv resurslarini boshqarishda ishtirok 
etishida;
• sug‘oriladigan yerlarda suv resursidan sam arali foydalanish u ch u n
harakat va m ablag‘lam i birlashtirishda;
• suvdan foydalanuvchilam ing suv olgani u ch u n t o ‘lanadigan haqni 
belgilashda ishtirok etishida.
Davlat tarm og'i ishiga m a ’m uriy m enejm entning zam onaviy m etodlari, 
shu jum ladan, axborot-kom m unikatsiya texnologiyalaridan keng foydala­
nish joriy etilishi kerak.