M a t m u r o d o V f. M

lari bilan kelilishgan holda kiritiladi (ijara to ‘g ‘risida shartnonia taqdim qilingan holda).
96

---

3.2-jadval. Davlat boshqaruvi organlari xodimlarining toifalar
sonining hisoblangan nisbatlari
3.2.1-jadval. Boshqaruv xodimlarining belgilangan sonidan kelib chiqqan holda
respublika darajasidagi davlat boshqaruvi organlari
B o sh q a ru v
x o d im la ri­
n in g b el­
g ila n g a n
so n i
X o d im ­
larn in g
u m u m iy
c h e k la n ­
g an %
B o s h ­
q a ru v
x o d im ­
lari
Y o r­
d am ch i
x o d im ­
la r
Ja m i
m u ta-
x as-
s isla r
M B X
x o d im ­
lari
B X
x o d im ­
lari
Ja m i
te x n ik
x o d im ­
la r
X iz m a t 
k o 'rs a tu v c h i 
v a te x n ik
x o d im la rn in g
n isb a ti
5 0 ta g ach a
100
70
17
53
30
19
11
1 :0 ,2 7 :0 .1 6
5 1 - 1 0 0
ta g a c h a
100
77
17
60
23
14
9
1 :0 ,1 8 :0 ,1 2
1 0 1 -2 0 0
ta g a c h a
100
80
15
65
20
13
7
1 :0 ,1 6 :0 .0
201 va 
u n d a n
ortiq
100
80
14
6 9
17
10
7
1 :0 .1 2 :0 .0 8
3.2.2-jadval. Boshqaruv xodimlarining belgilangan sonidan kelib chiqqan holda
hududiy darajadagi davlat boshqaruvi organlari
B oshqaruv
x o d im ­
larin in g
b elg ilan g an
soni
X o d im ­
larning 
um um iy 
chek­
langan %
B o sh ­
q aruv
x o d im ­
lari
Y o r­
d am chi
x o d im lar
Jam i
m uta-
xas-
sislar
M B X
x o d im ­
lari
BX
x o d im ­
lari
Jam i
te x n ik
x o d im ­
la r
X izm at 
k o 'rsa tu v c h i 
v a te x n ik
x o d im la rn in g
nisbati
5 0 tagacha
100
71
18
53
29
20
9
1:0,28:0,12
5 1 -1 0 0
tag ach a
100
78
16
62
22
15
7
1 :0,19:0,09
101 va 
undan ortiq
100
84
16
68
16
10
6
1 :0,12:0,07
3.2.3-jadval. Boshqaruv xodimlarining belgilangan sonidan kelib chiqqan holda
tuman b o ‘g ‘inidagi davlat boshqaruvi organlari
B oshqaruv 
xodim ­
larining 
belgilan­
gan soni
X odim ­
larning 
um um iy 
cheklan­
gan %
B o sh ­
qaruv
x o d im ­
lari
Y or­
dam chi
x o d im ­
lar
Jam i
m uta-
xassislar
M B X
xodim ­
lari
B X
xodim ­
lari
Jam i
tex n ik
x o d im ­
lar
X izm at 
k o 'rsa tu v c h i 
v a te x n ik
x o d im larn in g
nisbati
50 tagacha
100
75
19
56
25
16
8
1:0,22:0.11
5 1 -1 0 0
tagacha
100
82
18
64
18
12
6
1:0,15:0.07
101 va 
undan ortiq
100
87
17
70
13
8
5
1:0.09:0.06
97

---

3.3-jadval. Boshqaruv xodimlarining belgilangan sonidan kelib
chiqqan holda viloyatlar va Toshkent shahrining hokimliklari
B o s h q a r u v
x o d i m ­
la r i n i n g
b e l g i l a n g a n
s on i
X o d i m -
l a r n in g
u m u m i y
c h e k ­
la n g a n
%
B o s h ­
q a r u v
x o d i m ­
lari
Y o r ­
d a m c h i
x o d i m ­
lar
J a m i
m u t a ­
x a s ­
s is la r
M B X
x o d i m ­
lari
B X
x o d i m ­
lari
J a m i
t e x n i k
x o d i m l a r
X i z m a t
k o ' r s a t u v c h i
v a te x n ik
x o d i r n l a m i n g
ni sb at i
50 t a g a c h a
100
62
19
43
38
2 4
14
1 :0 ,3 8:0 .22
5 1 - 1 0 0
t a g a c h a
100
65
17
4 8
35
22
13
1 :0, 34 :0, 2
3.4-jadvaI. Boshqaruv xodimlarining belgilangan sonidan kelib chiqqan
holda tumanlar va shaharlar (Toshkent shahridan tashqari) hokimliklari
B o sh q aru v
x o d im ­
la rin in g
b e lg ila n g a n
so n i
X o d im - 
la m in g
u m u m iy
c h e k la n ­
g an %
B o sh ­
qaruv
x o d im ­
lari
Y o r­
d am chi
x o d im ­
lar
Ja m i
m u ta ­
x a s­
sisla r
M B X
x o d im ­
lari
B X
x o d im ­
lari
Jam i
texnik
x o d im ­
lar
X iz m a t 
k o 'rs a tu v c h i 
v a tex n ik
x o d irn la m in g
n isb a ti
50 ta a a c h a
100
68
17
51
32
20
12
1:0,3:0.18
3.5-jadvaI. X o‘jalik boshqaruvi organlari xodimlarining toifalari
sonining hisoblangan nisbatlari
3.5.1-jadval.Tarkibida asosiy (ishlab chiqarish) xodimlarga ega bo'lmagan
xo'jalik boshqaruvi organlari
B o s h q a r u v
x o d i m ­
l a r i n i n g
b e l g i l a n g a n
s o n i
X o d i m -
la r n in g
u m u m i y
c h e k l a n ­
g a n %
B o s h ­
q a r u v
x o d i m ­
lari
Y o r ­
d a m c h i
x o d i m ­
la r
J a m i
m u t a ­
x a s ­
s is la r
M B X
x o d i m ­
lari
B X
x o d i m ­
la ri
J a m i
te x n ik
x o d i m ­
la r
l
X i z m a t к о r- 
s a t u v c h i va 
te x n ik x o d i m -
la r n in g n i s b a t i j
50 t a g a c h a
100
68
17
51
20
20
12
1 : 0 . 2 9 : 0 . 1 7
5 1 - 1 0 0
t a g a c h a
100
75
16
59
25
15
10
1 :0 , 2 :0 ,1 3
|
1 0 1 - 2 0 0
t a g a c h a
100
78
15
63
22
14
8
1:0 ,17 :0,1
2 0 1 v a
u n d a n ortiq
100
84
15
69
17
11
6
1 : 0 . 1 3 : 0 , 0 6
■
3.5.2-jadval.Tarkibida asosiy (ishlab chiqarish) xodimlari bo'lgan xo'jalik
boshqaruvi organlari
Bo sh qa ru v
x o d im ­
larining
belgilangan
soni
X od im-
larning 
u mu mi y 
ch ekl an­
gan %
B os h ­
qaruv
x o d im ­
lari
Yor­
damchi
x o d im ­
lar
Jami
muta­
xas­
sislar
M B X
x o d im ­
lari
B X
x o d im ­
lari
Jami
texnik
x o d im ­
lar
X izmat 
k o 'r sa tu v c h i v a
texnik 
xo d irn la m in g
nisbati
50 tagacha
100
72
21
51
28
18
10
1:0,25:0,14
5 1 - 1 0 0
tagacha
100
78
18
60
22
14
8
1:0.17:0,1
101-2 00
tagacha
100
85
18
67
15
9
6
1:0,11:0,07
2 0 1 - 3 0 0
tagacha
100
86
16
70
14
9
4
1.0.11:0,05
301 va 
un da n ortiq
100
86
15
71
14
7
7
1:0,08:0,08
98

---

D a v la t va x o 'ja lik b o s h q a ru v i o rg a n la rin in g b o s h q a ru v , x iz m a t 
k o 'r s a tu v c h i va te x n ik x o d im la r so n i n is b a tin in g h iso b la b c h iq ilg a n
m e ’yorlari 3.6-jadvalda keltirilgan.
3.4.3. Davlat va xo'jalik boshqaruvi organlarining boshqaruv, xizmat
ко ‘rsatuvchi va texnik xodimlar sonining nisbati hisoblangan me ’yorlari
3 .6-jadval. Boshqaruv xodimlari sonining me ’yorlari
K o 'r s a tk ic h la r
B o s h q a ru v x o d im la rin in g so n i
5 0 ta g a c h a
5 1 - 1 0 0 ta
1 0 1 -2 0 0 ta
2 0 1 - 3 0 0 ta
301 v a
u n d a n
o rtiq
1 -son - b o sh q a ru v x o d im la ri; 2 -so n - x iz m a t k o 'r s a tu v c h i 
x o d im la r: 3 -so n - te x n ik p e rso n a l)
R e s p u b lik a d a ra ja sid a g i 
d a v la t b o sh q a ru v i 
o rg a n la ri
1 :0 .2 7 :0 .1 6
1 :0 .1 8 :0 .1 2
1 :0 .1 6 :0 .0 8
1 :0 .1 2 :0 .0 8
1 :0 .1 2 :0 ,0 8
H u d u d iy d a ra ja d a g i 
d a v la t b o sh q a ru v i 
o rg a n la ri
1 :0 .2 8 :0 .1 2
1: 0 . 19 ;0 .0 9
1 :0 .I2 ;0 ,0 7
T u m a n (tu m a n ) 
d a ra ja sid a g i d a v la t 
b o sh q a ru v i o rg a n la ri
1 :0 .2 2 ;0 ,1 1
1 :0 .1 5 ;0 ,0 7
1 :0 .0 9 :0 .0 6
V ilo y a tla r v a T o sh k e n t 
s h a h a r h o k im lik la ri
1 :0 .3 8 ;0 ,2 2
1 ;0 .3 4 :0 .2
T u m a n la r v a sh a h a rla r 
h o k im lik la ri
1 ;0 ,3 :0 ,1 8
T a rk ib id a a s o siy ( ish la b
c h iq a ris h ) x o d im la ri 
boM m agan x o 'ja lik
b o s h q a ru v i o rg a n la ri
1 ;0 ,2 9 :0 .1 7
1 :0.2: 0 .1 3
1;0.17;0,1
1 :0 .1 3 ;0 ,0 6
T a rk ib id a a so siy (ish la b
c h iq a ris h ) x o d im la ri 
b o 'lg a n x o 'ja lik
b o s h q a ru v i o rg a n la ri
1 ;0 .2 5 :0 .1 4
1 ;0 ,17:0.11
1 ;0 ,11:0 .0 7
1 :0 ,1 1;0.05
1;0,0 6 :0 .0 8
3.3. Davlat xizmatiga personal tanlovi va boshqarish uslubi
D avlat xizm atig a p erso n alii ta n la s h x iz m a tc h ila rn in g fa z ila tla rin i 
o'rganish asosida davlat xizm atining m aqsad va vazifalariga javob b erad i- 
g an tarkibini shakllantirish dem akdir.
Boshqacha aytganda, personalni tanlash — tashkilot faoliyatiga xos bo'lgan, 
u ilgari surayotgan g'oyalarga insonning muayyan xususiyatlarini taqqoslash, 
nisbat berish. Personalni tanlash va saralash tadbirlarini bir-biridan farqlash 
kerak. Tanlov jarayoni m uayyan lavozimga ijtimoiy institutning belgilangan
99

---

talablari, faoliyat turlarini hisobga olgan holda am alga oshiriladi.
Tanlashning rasmiy mezonlari davlat xizmatiga kirish vaqtida taqdim eti- 
ladigan hujjatlarga qo ‘yiladigan talablar jum lasiga kiradi. By hujjatlar qonun 
bilan belgilab berilgan. Ular ariza, shaxsni tasdiqlovchi hujjat, mehnat daftarchasi, 
ixtisoslik m a’lumotini tasdiqlovchi hujjatlar va hokazo. Agar talab qilinsa, qo- 
nunda ko‘zda tutilgan boshqa hujjatlar ham taqdim etilishi mumkin.
Davlat xizm atchisi quyidagilar bilan shug‘ullanishga haqli emas:
1. Pedagogik, ilmiy va boshqa ijodiy faoliyatdan tashqari haq to'lanadigan 
boshqa faoliyat bilan shug'ullanishga.
2. Shaxsan o ‘zi yoki ishonchli kishilar orqali tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug'ullanishga.
3. Tijorat tashkilotining boshqarish organlari a ’zosi bo'lishga (agar respub- 
lika q o n u n la rid a bosh q a narsa k o ‘zd a tu tilm a g a n , unga bu tash k ilo tn i 
boshqarishda qatnashish topshirilm agan bo'Isa).
4. 0 ‘zi davlat xizm atida bo'lgan davlat organida, unga b o ‘ysunadigan 
yoki bevosita uning nazoratida b o 'lgan organda uchinchi shaxslam ing ishi 
b o 'y ich a ishonchli vakil bo'lishga.
6. E ’lon qilingan m aqola, kitob va om m aviy chiqishlari uchun davlat 
xizm atchisi sifatida qalam haqi olishga.
7. Jism oniy va yuridik shaxslardan m ansab vazifalaridan foydalanish bilan 
bog'liq bo'lgan sarm oyalar (sovg'a, pul m ukofoti, ssuda, xizmat, ko'ngilochar 
o'y in lar, dam olish, transport xarajatlari u ch u n va boshqa haq olish, shu 
jum ladan, pensiyaga chiqqandan keyin ham ) olishga.
8. Respublika Prezidentining ruxsatisiz xorijiy davlatlar, xalqaro va xorijiy 
tashkilotlarning m ukofotlari, faxriy va maxsus unvonlarini qabul qilishga.
9. Jism oniy va yuridik shaxslar hisobiga xorijga xizm at safariga borishga 
(O 'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnom alariga muvofiq, shuningdek, 
respublika davlat hokim iyati organlarining xorijiy davlatlarning davlat o r­
ganlari, xalqaro va xorijiy tashkilotlar bilan kelishuvga m uvofiq am alga oshi- 
riladigan xizm at safarlari bun d an m ustasno).
10. Ish tashlashlarda ishtirok etishga.
11. O 'zining xizm at m avqeyidan siyosiy partiya, jam oat birlashm alari, 
shu ju m lad an , diniy birlashm alar m anfaatlari y o'lida ularga bo 'lgan m un o- 
sabatni targ'ib qilishga. Davlat organlarida siyosiy partiyalar, diniy, jam o at 
birlashm alari (kasaba uyushm alaridan tashqari) tuzilm alarini tashkil etishi 
m um kin em as.
Bundan tashqari, davlat xizmatchisi davlat kafolati bilan ishonchli boshqar- 
m ada davlat xizm atini o'tashi vaqtida tijorat tashkilotlarining ustav kapitali- 
dagi o 'z aksiyalari ulushini qonunda belgilangan tartibda topshirishi shart.
Fuqarolam i davlat xizmatiga tanlashning ijtimoiy mezorilariga nom zod- 
ning yoshi, so g iig 'i, m ulkiy holati, boshqa davlat xizm atchilari bilan qarin- 
doshlik m unosabatlari, davlat tilini bilishi, fuqaroligi bor-yo'qligi va boshqa 
xil axbopotlam i kiritish m um kin.
Quyidagi hollarda fuqaro davlat xizm atiga qabul qilinmasligi yoki bu 
xizm atda qoldirilmasligi m um kin:
100

---

• qonuniy kuchga kirgan sud qarori bilan fuqaro ishga qobiliyatsiz yoki 
qobiliyati cheklangan deb topilsa;
• qonuniy kuchga kirgan sud qarori bilan fuqaro m uayyan m uddatga 
davlat xizm atida davlat lavozim ini egallash huquqidan m ahrum etilsa;
• tibbiyot m uassasasining xulosasi bilan uning lavozim vazifalarini b a - 
jarishga to ‘siqlik qiluvchi kasalligi borligi tasdiqlangan taqdirda;
• davlat siri h iso b la n g a n va q o n u n b ilan m u h o fa z a q ilin a d ig a n
m a ’lum otlardan foydalanishga ruxsat etilishini rasmiylashtirish jarayonini 
o'tishdan bosh tortsa, agar davlat lavozimini bajarish bunday m a’lum otlardan 
foydalanish bilan bog‘liq b o ‘lsa;
• davlat xizm atchilari bilan yaqin qarindoshlikda b o ‘lganda (o ta-o n a, 
er-xotin, aka-uka, o ‘g ‘il-qiz, opa-singillar, shuningdek, er-xotinlam ing aka- 
uka, opa-singil, ota-onasi va bolalari), ularning davlat xizm ati binn in g ik- 
kinchisiga bevosita bo'ysunishi yoki nazoratida bo ‘lishi bilan bog‘liq bo'lsa;
• fuqarolikdan m ahrum etilsa, xorijiy davlat fuqaroligiga o ‘tgan b o ‘lsa 
(davlat xizmatiga ruxsat etilishi davlatlar o'rtasidagi o 'zaro bitim lar asosida 
tartibga solib turiladigan hollar bundan mustasno).
B undan tashqari, fuqaro davlat soliq xizmati organlariga h ar yili olgan 
daromadlari haqida va o'ziga xususiy m ulk sifatida tegishli bo ‘lib, soliq solish 
obyekti hisoblanadigan m ol-m ulki to ‘g ‘risida m a’lum otlar taqdim etishdan 
bosh tortsa, davlat xizm atiga qabul qilinm aydi. Davlat apparatidagi korrup- 
siyaga barham berish zaruriyati davlat xizm atchilarining oila a ’zolari daro - 
m adlariga ham deklaratsiya tuzish tartibining qo'llanilishini talab qiladi.
Ijtimoiy m ezonlar nom zodning davlat tilini bilishiga nisbatan talablar, 
shuningdek, davlat xizm atchisining yosh chegaralarini nazard a tu tad i. 
C hunonchi, davlat xizm atiga kirish huquqini beradigan yosh 18 dan kam
bo‘lmasligi, davlat xizmati lavozim ida bo'lish yoshi 60 dan oshmasligi kerak. 
Q onun faqat yuqori, bosh va yetakchi davlat xizm atchilarining davlat xiz­
m ati lavozimlarida bo'lish yoshini 65 gacha cho'zishga y o ‘l q o ‘yadi.
Davlat xizm atiga tan lash n in g kasb-m alaka m ezonlari ixtisos, kasbiy 
ta ’lim ga nisbatan talablarni va uning davlat lavozim i ixtisosligiga, kasbi 
b o ‘yicha ish tajribasi va stajiga, respublika K onstitutsiyasi, q o nu nlari va 
boshqa rasmiy hujjatlarni bilish darajisiga m os kelishini nazarda tutadi.
Respublika qonunlari davlat lavozim larini egallashga d a ’vogar bo 'lg an
shaxslarning kasbiy ta ’Iimi darajasiga nisbatan um um iy talablar q o ‘yadi.
Masalan, kichik davlat lavozimini egallash uchun lavozimini talab etuvchi 
ixtisoslik bo'yicha o 'rta kasb-xunar yoki unga teng m a ’lum otga ega bo'lish
lozim. Yetakchi va katta davlat lavozimlari d a ’vogarlardan «davlat boshqaru­
vi» mutaxassisligi bo'yicha kasb m a’lum otiga yoki ularga tenglashtirilgan 
m a ’lum otga ega bo'lishini talab qiladi. Yuqori va boshqa davlat lavozim ­
larini egallash uchun xizm at lavozimi talab etuvchi ixtisoslik b o'y ich a oliy 
kasb yoki unga tenglashtirilgan m a’lum otga ega bo'lish talab qilinadi
Lavozim ni egallash — bu davlat xizm atchisining tayinlash y o'li bilan 
rasmiylashtirilgan lavozim m aqom iga ega b o'lish usuli. Lavozim ni egallash-
101

---

ning asosiy usullariga tanlov uyushtirish, nom zodlam i belgilash, tanlab olish, 
saylash kabi tadbirlar kiradi.
Lavozim ni egallash u ch u n tan lo v (konkurs) uyushtirish — lavozim ni 
egallash u chun da’vogar b o ig a n n o m zodlar orasidan lavozim ning tegishli 
talablariga (tanlov shartlariga) k o ‘pro q m os keladigan odam ni aniqlashdir. 
T anlov quyidagi shartlarni nazarda tutadi:
- lavozimni egallash uchun, albatta, kam ida 2 ta d a ’vogar bo'lishi shart;
- tanlovda qatnashuvchilarning xususiyatlariga baho berishga vakil q i­
lingan org an (m asalan, davlat ta n lo v kom issiyalari) aniqlanishi lozim ; 
d a ’vogarlarga baho berish m ezonlari belgilanishi kerak;
- tanlovni o 'tk az ish jarayoni rejalashtiriladi. K o'rsatkichlari boshqa 
d a ’vogarlarnikidan yuqori bo'lgan nom zod tanlov g ‘olibi bo'ladi. Tegishli 
kom issiya qarori bilan rasm iylashtirilgan tanlov natijalari lavozimga tayin- 
lash u ch u n zaru r va yetarli asos b o 'lib xizm at qiladi.
B o‘sh xizm at lavozim ini egallashning asosiy usuli hujjatlar tanlovi va 
tanlov-sinov hisoblanadi.
Lavozim ga nom zodlarni belgilab olish — lavozim ni egallashga d a ’vogar 
no m zo d lar orasidan maxsus vakil qilingan jam o a organining bitta n om zod- 
ni tanlab olishi. Lavozimni egallashning bu usuli, odatda, d a’vogarlarni belgi­
lab olish bosqichida ishtirok etish uchun, albatta, rasmiy belgilam ing mavjud 
bo'lishini nazarda tutadi. D a ’vogarlar soni bittadan ortiq bo'lishi shart em as.
Lavozimga nom zodni tanlash — bu tegishli organ yoki m ansabdor shaxs- 
ning lavozim ni egallashga d a ’vogarlik qiluvchilar orasidan bitta nom zodni 
tanlashib olishi. Lavozimni egallashning bu usuli nom zodlam i (yoki u la r­
ning hujjatlarini) oshkora ravishda m uhokam a qilishni shart deb hisoblay- 
di. Bu usuldan, asosan, davlat xizm atining kichik lavozim larini egallashda 
foydalanishadi.
Lavozim ga n om zodlam i saylash — ja m o a a ’zolari, saylovchi vakillar va 
saylovchilarning ovoz berish y o 'li b ilan lavozim ga d a ’vogarlar orasidan 
m unosib nom zodni saylashi. Saylov natijalari lavozim ni egallash uchun y e­
tarli shart bo'ladi. Bu d ep u tatlar korpusidan nom zodning davlat lavozim ini 
egallashi, vakillik organlari m a ’muriyati rahbarlarini tanlab olishning keng 
tarqalgan usuli. K o 'p in c h a jam oatchilik, siyosiy, ilmiy va boshqa shu tu r- 
dagi tashkilotlarda lavozimni egallash aynan shu usulda am alga oshiriladi.