Editörler Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu Prof. Dr. Mustafa Alkan Sağıroğlu / Alkan grafik

2.1. Şifre Bilim Tarihçesi
İlk şifreleme yaklaşımlarının M.Ö. 1900’lerde Mısırlılar tarafından 
kullanıldığı tespit edilmiş olsa da şifrebilimi tarihçesinin insanla 
başladığını ifade etmek pek de yanlış bir ifade olmayacaktır. Ya-
pılan araştırmalarda Mısırlıların, hiyeroglif yazılarını değiştirerek, 
şifreleme yaptığı tespit edilmiştir. M.Ö. 100-44 yılları arasında su-
nulan Sezar yaklaşımı, birçok bilim insanının da teyit ettiği gibi kul-
lanılan ilk şifreleme yaklaşımlarındandır. 
1623’de Francis Bacon’un, 5-bit ikili kodlamayla karakter tipi de-
ğişikliğine dayanan bir yaklaşım geliştirmesi, 1790’da Thomas Jef-
ferson tarafından “strip cipher” makinası icat edilmesi bu konuda 

---

Ş E R E F S A Ğ I R O Ğ L U - M U S T A F A A L K A N
50
yapılan önemli çalışmalardır. Jefferson’ın M-138-A makinasının II. 
Dünya Savaşında kullanılması ise diğer bir önemli adımdır. 1917’de 
Joseph Mauborgne ve Gilbert Vernam’ın “One Time Pad-OTP” al-
goritmasını geliştirmesi diğer bir önemli buluş olarak kabul edil-
mektedir. 
II. Dünya Savaşında şifreleme yaklaşımlarının çok önemli rol oyna-
ması ve yaşanmış acı tecrübeler, şifre bilimine olan ilgiyi ve önemi 
arttırmış ve yeni şifreleme yaklaşımları geliştirmek için büyük ça-
balar harcanmıştır. O yıllarda, ABD, ilk kriptoanaliz laboratuarın-
dan birisini kurmuştur. Purple Machine ile askeri haberleşmelerde 
kullanılan şifreleme sisteminin, Alan Turing ve ekibi tarafından da 
Enigma’nın çözülmesi konuya olan ilgiyi ve önemi daha da arttır-
mıştır. 
Savaş sonrasında, hem askeri ve devlet güvenliğini sağlamak hem 
de diğer ülkelerin haberleşme bilgilerini ele geçirmek ve kriptogra-
fik standartların gelişmesini sağlamak amacıyla Amerika’da Ulusal 
Güvenlik Merkezi kurulmuştur. 1960’larda, bilgisayarların gelişme-
si ve iletişim sistemlerinin kullanımının yaygınlaşmasıyla, konuya 
özel sektörün ilgisi artmıştır. 1970’lerde IBM ile başlayan çalışma-
lar, ABD Federal Bilgi İşleme Standardının (USA Federal Informa-
tion Processing Standard) benimsenmesiyle, DES (Data Encryption 
Standard) veri şifrelemede bir standart olarak kabul edilmiştir. Bu 
standart, bugün için çok güvenli olmasa da bankacılık, e-imza ve 
e-ticaret alanlarında hala kullanılan bir şifreleme tekniğidir. 
1976 yılında Diffie-Hellman tarafından geliştirilen açık anahtarlı şif-
releme yaklaşımı, bundan iki yıl sonra Rivest, Shamir ve Adleman 
isimli üç bilim insanı, ilk açık anahtarlı şifreleme yaklaşımını pra-
tik olarak gerçekleştirmişlerdir. Geliştirenlerin adlarının ilk harf-
lerinden oluşan bu yaklaşıma RSA (Rivest, Shamir ve Adleman) 
şifreleme metodu adı verilmiştir. Bu yaklaşım, büyük asal tamsayı 
çarpanlarının etkileşmesi gibi zor bir matematiksel temele dayan-
maktadır. Bugün için hala güvenle kullanılmaktadır.
1990’da Lai ve Massey tarafından geliştirilen IDEA ve 1991 yılında 
Zimmerman tarafından geliştirilen PGP (Pretty Good Privacy) ile 
şifreleme biliminde büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Açık anahtar-
lı şifrebilimi, bugün için sayısal ortamda bilgi güvenliğinin sağlan-

---

S İ B E R G Ü V E N L İ Ğ İ N T E M E L L E R İ 
51
masında büyük kolaylık sağlayacak olan e-imza ortamının ve altya-
pısının geliştirilmesine büyük katkı sağlamıştır. 
1991’de sayısal imza konusunda ilk uluslararası standart olan ISO/
IEC 9796 hayata geçirilmiş olup, RSA açık anahtar yaklaşımı kulla-
nılmıştır. 1994’de ise ABD hükümeti El-Gamal açık anahtar sistem 
temeline dayalı Sayısal İmza Standardını kabul etmiştir.
DES’in güvenlik ihtiyaçlarını tam olarak karşılayamaması üzerine 
yeni standartların aranmasına girişilmiş ve yapılan bir yarışma so-
nucunda Rijndael algoritmasının bu beklentilere cevap verebileceği 
tespit edilmiştir. Bu algoritma daha sonra AES (Advanced Encrypti-
on Standard) adını almış ve 21. YY’da kullanılabilecek bir güvenlik 
standardı olarak kabul edilmiştir.
Bilgisayar teknolojilerindeki hızlı gelişmeler ile bilişim teknolojileri 
kullanımı artmış, bilgi sistemlerini yoğun bir şekilde kullanan top-
lumun güvenlik ihtiyaçlarını karşılamak için açık anahtar tabanlı 
yeni araştırmalar, gelişmeler, yaklaşımlar, algoritmalar ile yeni gü-
venlik yazılım ve donanım ürünleri geliştirilmektedir.