Microsoft Word KichikBiznes doc

konsalting (maslahat) turi 
rivojlanmoqda. Bu tadbirkorlik turi ko’p ko’rinishlardan iborat bo’lib, kelajakda 
yaxshi rivojlanib ketishiga jahon iqtisodiyoti taraqqiyoti guvohlik beradi. 
 
Tadbirkorlik faoliyati turlari 
 
Ishlab 
chiqarish 
 
Tijorat 
 
Moliyaviy 
 
Konsaltinglar 
Innovasion 
Savdo 
Bank 
Umumiy 
boshqarish 
Ilmiy-texnik 
Savdo-xarid 
Sug’urta 
Ma’muriy 
boshqaruv 
Tovar ishlab 
chiqarish 
Savdo-
vositachilik 
Auditorlik 
Moliyaviy 
boshqarish 
Xizmat 
ko’rsatish 
Tovar bir-
jalari 
Lizingli 
Xodimlarni 
boshqarish 
Iste’mol to-
varlari ishlab 
chiqarish 
Fond 
birjalari 
Marketing 
Iste’mol xiz-
matlari 
ko’rsatish 
Ishlab 
ichqarishni 
boshqarish 
Axborot 
Axborot 
texnologiyasi 
2.1.1-rasm. Tadbirkorlik faoliyati turlari tarkibi 
2.2.Tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish bo’yicha 
tadbirkorlik 
Tadbirkorlik faoliyati turlari nisbatan mustaqil bo’lib, bir-birini 
to’ldirib keladi. Tadbirkorlik faoliyatining barcha turlarini belgilab 
beruvchi ishlab chiqarish tadbirkorligining ustuvorligini tan olish kerak. 
Innovasion, ilmiy-texnik faoliyat, tovarlarni bevosita ishlab 
chiqarish, xizmat ko’rsatish va shu sohadagi axborot bilan ishlash faoli-
yati ishlab chiqarish tadbirkorligiga kiradi. Ishlab chiqarish bilan 
shug’ullanmoqchi bo’lgan har bir ishbilarmon tadbirkorlik faoliyatining 

---

17 
qaysi turi bilan shug’ullanishi, qanday mahsulot ishlab chiqarishi, 
qanday xizmat ko’rsatishini oldindan belgilab olishi lozim. Shu ish 
amalga oshgandan keyin tadbirkor marketing bilan shug’ullanadi. U to-
varga talabni bilish maqsadida tovarning potensial iste’molchilari, 
xaridorlari, ulgurji va chakana savdo bilan shug’ullanuvchi tashkilotlar bi-
lan aloqa qiladi. Mahsulotni sotish, biror-bir ishni bajarish, xaridorga, 
iste’molchiga xizmat ko’rsatish va ma’lum hajmda foyda olish tadbirkor 
ishlab chiqarish faoliyatining natijasidir.Tadbirkorning umumiy moli-
yaviy bahosini rentabellik ko’rsatkichi belgilaydi. U sof foydaning jami 
xarajatlarga nisbati shaklida aniqlanadi.
Birgina sabzavot mahsulotlari 2014 yilda 16,3 foizga, poliz 16,6 foizga, 
meva 21 foizga, yangi bog’ va uzumzorlar maydoni ikki barobarga ko’payib, 
intensiv bog’lar maydoni 14 ming gektarga yetdi. Uzumzorlar 23 ming 
gektar, 6 million ko’chat xorijdan keltirildi. 2014 yilda xalqimizning real 
daromadlari mustaqillikning dastlabki yillaridagi 10,6 foizdan 52 foizga o’sdi. 
MDH mamlakatlari ichida bu ko’rsatkich eng yuqoridir. Oilalar daromadlari 
tarkibi o’zgarmoqda – tadbirkorlikdan olinayotgan daromadlar aholi yalpi 
daromadlarining yarmidan ziyodini tashkil etmoqda. Bu ham Mustaqil Davlatlar 
Hamdo’stligi mamlakatlarida bu ko’rsatkich o’rtacha 20-25 foizdan oshmaydi.
2014 yilda ushbu sektorda faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarning umumiy 
soni 2013 yil oxiriga kelib 190 mingtaga, 2014 yil yakuniga kelib 195 ming-
taga yetdi. 2014 yilda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yo’nalishiga
ajratilgan kreditlar miqdori 2013 yilga nisbatan 30 foizga oshib 9 trillion 
so’mni tashkil qildi. Mikrokreditlar miqdori esa 39 foizga oshib 2 trillion
so’m bo’ldi. Ya’ni oxirgi besh yilda mikrokreditlar miqdori besh barobarga
oshdi. 2014 yilda aholining bandlik darajasi kichik biznes va xususiy tad-
birkorlik sohasida 480 mingta yangi ish o’rinlari tashkil qilindi va mehnatga
yaroqli aholining 76,5 foizi bugungi kunda ushbu sohada mehnat qilish-
moqda. Birgina 2013 yilda Samarqand viloyati sabzavotchilik sohasining tad-
birkorlari olgan foyda so’mmasi 53 trillion 873 million so’mni tashkil
etdi, jumladan, Bulung’ur tuman sabzavotkorlari 10 trillion 833 million
so’m,Tayloq tumani sabzavotkorlari 9 trillion 621 million so’m, Samarqand
tumani 9 trillion 213 million so’m foyda olishdilar. Tadbirkorlarning sab-
zavotchilikda erishgan iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlarini rentabellik da-
rajasi ko’rsatkichi orqali bilan tahlil etamiz.
2013 yilda Samarqand viloyati sabzavotchilikda 36,6 foiz rentabel-
lik darajasiga erishdi. Jumladan Bulung’ur tuman sabzavotkorlari 35,1 
foiz, Tayloq tumani sabzavotkorlari 38,9 foiz, Samarqand tumanida 39,7 
foiz bo’ldi. Iqtisodiy tahlillar shuni ko’rsatadiki, Samarqand tumani sab-
zavotkorlari 3,1 punktga, Tayloq tumani 2,3 punktga viloyat ko’rsatki-

---

18 
chidan yuqori rentabellik darajasiga erishgan bo’lsada, Bulung’ur tu-
manida 1,5 punktga viloyat ko’rsatkichidan past bo’ldi.