Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»

Fransua Perru 
(1903–1987) “XX asr iqtisodiyoti” 
(1961) asari orqali davom ettirdi. U uch iqtisod tamoyilini 
shakllantirdi, ularni milliy xo‘jalikning keyingi rivojlanish davri deb 
bilgan. Uning dominant iqtisodiyoti zamonaviy 
kapitalizmdir. Garmoniyalashgan (har taraflama 
moslashgan) jamiyat zamonaviy kapitalizm tizimining 
yangi ko‘rinishi deb bildi, unda ishlab chiqarish har 
qanday 
odamning 
ehtiyojlarini 
qondiradi 
deb 
hisoblaydi. 
Perru fikricha, birinchi davrda iqtisodiy subyektlar 
o‘rtasidagi munosabat shakli va mohiyatini o‘zgartira 
oladigan dominant iqtisodiyot vujudga kelgan. 
Reallikda erkin ishlab chiqarish va raqobat yo‘q, faqat 
dominant bo‘lgan ishlab chiqarishlar 
mavjud, ular doimiy o‘sishga ega, uning ta’siri jahon iqtisodiyotiga 
qaratiladi. Tajovuzkor raqobat yengib o‘tiladi, xo‘jalik faoliyati 
globallashuv tomon siljiydi. Dominant korxonalar mayda korxonalarni 
o‘z domiga tortib, ularni o‘z ehtiyojlari yo‘lida ishlatishadi. Natijada 
mikrobirlik vujudga keladi. Dominant korxonalar atrofida ularga 
yordamchi 
rivojlanayotgan 
tarmoqlar 
to‘planadi, ular milliy 
iqtisodiyotni o‘zgartira oladigan darajada bo‘ladi. 
Dominant iqtisodiyot keyinchalik garmonik o‘sish iqtisodiyoti bilan 
almashadi. U iqtisodiyot rivojlanishida va taraqqiyot yo‘lidagi 
yechimlarni (derektiv, indikativ, dasturiy rejalarni bajarishda) qabul 
qilishda davlatning etakchilik rolini tan oladi. Perru bu o‘rinda iqtisodiy 
rivojlanishning o‘ziga xos xususiyati davlat tomonidan o‘tkazilayotgan 
siyosatda deb bildi. Mazkur rivojlanish bosqichida real YaIMning 
hajmini 
maksimallashtirish, 
tarmoqlar 
orasidagi taqsimotlarni 
kamaytirish va iqtisodiy jarayonlarni ijtimoiy guruhlar va alohida 
shaxslar uchun xizmat qilishida deb bildi. 
Keyingi bosqich global iqtisodiyotdir. Unda jamiyat iqtisodiy va 
ijtimoiy kelishmovchiliklari yo‘qoladi, har bir insonning qiziqish va 
ehtiyojlarini qondiradigan xo‘jalik tashkil qilinadi. Bu bosqichda 
xo‘jalik va huquqiy institutlarning asosiy yo‘nalishlarida o‘zgarishlar 

---

356 
yuz beradi, davlatning sud qiluvchi roli oshadi. Perru ijtimoiy guruhlar 
o‘rtasidagi kelishmovchiliklarni foyda tabiati (xususiy mulkdan 
olinadigan foyda asosan tashkiliy, ijodiy yangilanishga sarflanadi) va 
iqtisodiy faoliyat motivlarni (o‘z-o‘zini yaxshi ko‘rish boshqalarga 
yordam berish bilan o‘zgaradi) o‘zgartirish orqali tekislash kerakligini 
ta’kidlaydi.