3-mavzu. Ishlab chiqarish omillari va ishlab chiqarish jarayoni Reja

3.5.Mahsulot sifati 
Zamonaviy bozor iqtisodiyoti ishlab chiqariladigan mahsulot sifatiga boshqacha printsipial 
talablar qo’yadi. CHunki hozirgi zamonda har qanday firmaning omon qolishi, uning tovarlar va 
xizmatlar bozoridagi mustaxkam mavqei raqobatbardoshlik darajasi bilan belgilanadi. O’z 
navbatida raqobatbardoshlik ikki ko’rsatkich bilan - narx va mahsulot sifatining darajasi bilan 
bog’liqdir. 
Ishlab chiqarishni erkinlashtirish davrida ikkinchi omil birinchi o’ringa ko’tarilmoqda. 
CHunki sifat korxonaning obro’si va yanada gullashi hamda sifatni boshqarish bo’yicha ish - bu 
barcha xodimlar, rahbardan tortib aniq ish bajaruvchi uchun alg’fa va omegasi, ya’ni avvali va 
oxiridir. SHu tufayli davlatning iqtisodiy, shu jumladan, sanoat siyosatida sifat masalasi muhim 
o’rin egallaydi. Mahsulot sifatini oshirish - bu oqibat natijada uning miqdori, resurslarni tejash, 
ijtimoiy va shaxsiy ehtiyojlarni to’laroq qondirish masalasi hisoblanadi. Ya’ni, har qanday 
mahsulot eng yuqori texnikaviy – iqtisodiy va estetik hamda boshqa bir qator talablarga muvofiq 
kelishi, jahon bozorida raqobat qilish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak. Agar sifat muammosi hal 
etilmasa, ijtimoiy ishlab chiqarish va aholining tovarlarga bo’lgan ehtiyojlarini qondirib 
bo’lmaydi.
Mahsulot (ish, xizmat) sifati - bu shu mahsulotning har tomondan foydalanishga mukammal 
ekanligini belgilovchi xususiyatlar yig’indisidir. 
Mahsulot sifati - bu shu mahsulotdan ma’lum maqsadda foydalanish uchun uning yaroqlilik 
darajasi, mahsulotning xalq xo’jaligi ehtiyojlarini, iste’molchilarning talab va didlarini qondirish 
qobiliyatidir. 
Sanoat mahsulotining sifati tarmoqning, korxona(firma)ning faoliyatini rejalashtirishda va 
uni aniqlashda qo’llaniladigan asosiy ko’rsatkichlardan biri hisoblanadi. Unda mehnatni tashkil 
qilish, uning jihozlanish darajasi, mutaxassislarning malakasi, ishlab chiqarishni boshqarishning 

---

holati ifodalanadi. Mahsulot sifati iqtisodiy jihatdan iste’mol qiymatining o’lchovi va foydalanish 
darajasi ko’rinishida namoyon bo’ladi. 
Mahsulot sifati iqtisodiy kategoriya bo’lib, ishlab chiqaruvchi va iste’molchilarning 
munosabatlarini, sifatli mahsulot ishlab chiqarish, reja topshiriqlarini bajarish hamda mahsulotga 
narx belgilash bo’yicha korxonaning davlat bilan munosabatlarini ifoda etadi. Undan tashqari, 
mahsulot sifati sifatli mahsulot uchun moddiy rag’batlantirish va sifatsiz mahsulot ishlab 
chiqarilgani uchun moddiy javobgarlikka tortish bo’yicha korxonalar o’rtasidagi munosabatlarni 
ifodalaydi. 
Mahsulot sifati texnika taraqqiyotining surhatlarini, mehnat unumdorligini va shu orqali 
ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligini tahriflovchi iqtisodiy kategoriyadir. MAHSULOT 
sifatini muntazam ravishda yaxshilash iqtisodiyotni rivojlantirishning zarur sharti, ijtimoiy ishlab 
chiqarish samaradorligini oshirish, xalq farovonligini o’stirishni asosiy omillaridan biri bo’lib 
hisoblanadi.
Mahsulotning miqdori va sifati o’zaro dialektik bog’liqdir. Yuqori sifatli mahsulot sifatsiz 
tayyorlangan mahsulotga nisbatan jamiyat ehtiyojlarini yuqoriroq darajada qondirishga qodir. 
Demak, mahsulot sifatini yaxshilash ishlab chiqarish hajmini qo’shimcha xarajatlarsiz oshirish 
demakdir. Ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifati va miqdorining o’zaro bog’liqligi mahsulot 
sifatini oshirish, jamiyat ehtiyojlarini to’la qondirishga imkon beradi, mamlakatimiz ishlab 
chiqaruvchi kuchlari o’sishining muhim omili bo’lib xizmat qiladi. 
Sifatli mahsulot doimo o’z xaridorlariga ega. Hozirgi davrda mazkur talab 
qondirilgandagina mahsulotni dunyo bozoriga chiqarish mumkin bo’ladi. Bu esa o’z navbatida 
mamlakatga eksportdan keladigan valyuta tushumini ko’paytirish orqali yangi texnika va 
texnologiyalar sotib olish, ishlab chiqarish hajmini kengaytirish hamda uning samaradorligini 
oshirish imkonini beradi. Yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishga va uni sotishga erishgan 
korxona (firma) esa o’z ishlab chiqarish salohiyatini yanada yuksaltirish imkoniyatiga ega bo’ladi.
Bunday subhektlarning ko’payishi esa mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy 
omillaridan biri bo’lib hisoblanadi. Mamlakat iqtisodiyotining taraqqiy etishi esa uning aholisini 
daromadlari va demak turmush darajasining ham yuksalishiga olib keladi. Natijada sifatli mahsulot 
va yuqori darajada ko’rsatilgan xizmatlarga talab ko’payadi. Ya’ni, sifatli mahsulot (taklif) 
o’zining sifatli iste’molchisini (talab)ni yaratadi. Pirovardida jamiyatda yanada yuqoriroq darajada 
iqtisodiy o’sish ta’minlanadi.