Mustaqil rivojlantirish imkoniyatlari
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 3 « Научный импульс » апреля , 202 3 1363 nuqtai nazardan yanada kengroq va sinchiklab o’rganish imkonini beradigan turli jihatlari va tarkibiy qismlari ajratib olingan va o’rganib chiqilgan. So’z bilan og’zaki ta’sir o’tkazish o’qituvchidan fikrlarni, Filologikqobilyat texnikasini, ijodkorlikni talab qiladi. Demak, kompetentlik – olingan bilimlarga asoslangan holda harakat qila olishlik demakdir. Namunalarga o’xshash harakatlarni ko’zda tutadigan “bilim, ko’nikma va malakalardan farqli o’laroq, nutqiy kompetentlik universal bilimlarga asoslangan holda mustaqil faoliyat tajribasini nazarda tutadi. Nutqiy kompetentlik – talabalarga filologik bilimlarni amaliyotda qo’llay olishda samarali natija beradi. Qo’llash sohalari ularning maxsusligi va aniqligini belgilaydi (ingiliz, franso’z, nemis tillar bo’yicha). Pedagog-psixolog N.G.Vitkovskayaning ta’riflashicha, kompetentlik? qo’yilgan muammolarni hal etishga qaratilgan insonning ichki (bilim, ko’nikma va malakalari, ma’naviy sifatlari, psixologik xususiyatlari) va tashqi (moddiy-texnik, ijtimoiy) imkoniyatlarin safarbar qila olishga qodirligidir. Psixologik nuqtai nazardan, A.K. Markovaning fikricha, kompetentlik muayyan insonning xarakteristikasi, ya’ni kasbiy talablarga munosibligi darajasi bo’yicha insonning individual xarakteristikasi demakdir kasbiy pedagog N.A.Muslimov o’zining tadqiqot ishlarida o’qituvchining kasbiy kompetentligini shakllanganlik asosini oltita sifatlar, ya’ni motivatsion xislatlar (insonning butun hayoti davomida shakllanib, rivojlanib boruvchi tanlagan kasbiga bo’lgan ehtiyojlari, motivlari va maqsadlarni qamrab oladi), intellektual salohiyat (barcha rasmiy hujjatlar asosida o’qituvchi axborot va ma’lumotlarni uzatishga, bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishga intiladi), irodaviy sifatlar (maqsadga intiluvchanlik, ichki va tashqi to’siqlarni, jismoniy va aqliy zo’riqishlarni yenga olishlik, o’zini tuta bilishlik va tashabbuskorlik xislatlari), amaliy ko’nikmalar (psixologik, pedagogik, metodik va texnik-texnologik qobiliyatlar, jamallar, talabaning faoliyat va muloqotining turli sohalaridagi ko’nikmalari), hissiy sifatlar (o’z hissiyotlarini boshqarishning zaruriy malakalari shakllantirishi, o’zining aniq hislari (qahr, g’azab, bezovtalik, arazlash, hasad, hamdardlik, uyalish, mag’rurlik, qo’rqish, ko’ngilchanlik, muhabbat va boshqalar)ni boshqarishi hamda o’z hissiyholatlarini va ularni keltirib chiqaruvchi sabablarni tushunishi) hamda o’z–o’zini boshqara olish (maqsadlarni va ularga erishish vositalarini tanlashdagi erkinlik, vijdonlilik, o’z faoliyatiga tanqidiy yondoshuv, harakatlarning keng qamrovliligi va anglanganligi, o’z xulqini boshqalarniki bilan qiyoslab borishi, kelajakka ishonchi, o’z jismoniy va psixologik holatini talab darajasida tutib turishi va boshqara olishi) sifatlari tashkil etishini ta’kidlab o’tadi. Demak, bir qator tadqiqotlarda bevosita tilshunoslarga xos kasbiy kompetentlik va uning o’ziga xos jihatlari o’rganilgan. Demak, ijodkor, kasbiy pedagog o‘z kasbining yetuk ustasi – ustoz pedagog, ma’lum filologik mahoratga ega shaxs hisoblanadi. Bo’lajak pedagog barcha vaziyatlarda ham o‘z faoliyatini muvaffaqiyatli olib borishi uchun doimiy ravishda o‘z bilim va kompetentligini oshirib, zamonaviy filologik va ilg‘or oliy filologik tajribalarni, metod va usullarni muntazam o‘rganib, kasbiy-filologik ijodkorligini rivojlantirib boradi. |