Toshkent moliya instituti sh. Abdullaeva pul, kredit va

Bankning emitentlashgan mablag’lari. Banklar mijozlar 
mablag’laridan 
etarli darajada uzoqrok foydalanishni amalga oshirishdan, manfaatdordirlar. Shu 
sababli banklar obligatsiya qarzlari, bank veksellari va boshqalarni chiqarish yo’li 
bilan o’z resurslarini miqdorini ko’paytirib boradilar.
Obligatsiya qarzlari obligatsiyalar ko’rinishida emitentlashadi. Yoozirgi davrda
chet el amaliyotida ikki valyutali obligatsiyalar uchraydi. Bu obligatsiyalar bo’yicha 
daromadlar obligatsiya egasi ixtiyoriga ko’ra milliy valyuta yoki AO’Sh dollarida 
yoki boshqa chet el valyutasida to’lanishi mumkin.
Bank tomonidan elementlashgan qimmatli qog’ozlarning turlaridan biri 
«suzuvchi foiz stavkali» qimmatli qog’ozlar. Masalan, AO’Shda 1970 yillar 
o’rtalarida ikkita yirik tijorat banklari - «Sitibenk» va «Cheyz Manxetten Benk» 
xolding kompaniyalari orqali «suzuvchi foiz stavkali» qimmatli qog’ozlar chiqardilar. 
Bu qo’yilmalar bo’yicha foizlar 3 oylik xazina veksellariga nisbatan bir foiz yuqori 
to’lanadi.
Banklar mijozlarning xohishiga qarab bir yilda ikki marta ularni to’lash 
majburiyatini o’z zimmalariga oldilar. Buning uchun mijoz ko’rsatilgan muddatdan 
bir hafta oldin mablag’larni olishi to’g’risida bankka xabar berishi shart. Bank 
passivlarida 90-yillar davomida bankning o’z mablag’lari miqdorining qisqarishi 
davom etdi va xorijiy mamlakatlar kabi bizning banklarimizda ham jalb qilingan 
resurslar salmog’i oshdi. Yangi resurslarni jalb qilishda yirik va mayda banklar 
foydasiga, nomutanosibliklar ko’paydi.
Jalb qilingan mablag’larning yana bir turi bank balansida turgan va ularni qayta 
sotib olish to’g’risidagi kelishuv asosida sotiladigan qimmatli qog’ozlar hisoblanadi.
222 

---

2-§. Depozitlar va ularning salmog’ini kengaytirish
Tijorat banklari kredit resurslarini shakllantirishda depozitlar asosiy o’rinni 
egallaydi.
Ularning asosiysi yo’qlab olinadigan qo’yilmalarga, tezkor hamda jamg’arma 
qo’yilmalarga bo’linuvchi depozitlardir.
Yo’qlab olinadigan qo’yilmalar, shuningdek, joriy