Buxoro davlat universitetining pedagogika

 
MA’RUZA № 10 
Mavzu:
Qizlar kiyimining xususiyatlari. Qizlar uchun tungi ko'ylakning 
rasmini qurish. 
Reja: 
1. Qizlar uchun kiyimlarning xususiyatlari. 
2. Qizlar uchun tungi ko'ylak naqshini qurish uchun o'lchovlarni olish va hisoblash. 
3. Chizmaning asosiy panjarasini qurish 
4. Tungi ko'ylakning orqa va old qismlarini qurish. 
Tayanch so‘zlar: 
chizma, xususiyat, ko‘ylak, asos, bo‘lak, buyum, o‘lchov, 
standart. 
Quyidagi qiz bolalar jaketining asosiy chizmasi keltirilgan bo‘lib, chizmani
qurishdan oldin buyumning kengligi va uning asosiy bo‘laklari aniqlanadi. 
Buyumning AA
1
ko‘krak kengligi teng: 
O`lchov 
belgilari 
Standart jussa o`lchov belgilarning qiymati, sm 
YOsh guruhlari 

---

YAsli 
yoshida (86-
52) 
Maktabgacha 
tarbiya 
yoshida (10-
56) 
Kichik 
maktab 
yoshida 
(134-68) 
Katta 
maktab 
yoshida 
(176-92) 
R 
87,8 
89.1 
111.8 
134.0 
V
old,bel
- 
85.4 
107.4 
128.9 
V
k.bel
54.8 
77.7 
97.5 
116.8 
V
bel.chiz
46.7 
64.7 
82.7 
99.6 
V
ora.nuq
68.7 
- 
- 
- 
V
k
18.0 
21.3 
25.2 
28.9 
V
ol.bel
4.0 
- 
- 
- 
S
bo`yin
12.1 
12.9 
14.8 
16.3 
S
k1
26.1 
28.9 
35.0 
39.5 
S
kII
- 
29.3 
35.5 
40.1 
S
k
26.0 
28.0 
34.0 
38.0 
S
bel
25.5 
25.8 
30.0 
32.6 
S
son
28.5 
30.5 
36.9 
41.8 
0
el
17.5 
17.6 
21.6 
24.2 
0
bil
- 
12.4 
14.1 
15.6 
D
qo`l.tir
15.4 
19.3 
24.2 
29.0 
D
old.bel
30.6 
34.5 
40.2 
46.1 
D
or.uz
23.8 
27.2 
32.2 
37.9 
D
or.uz1
25.2 
28.8 
34.2 
39.9 
D
bo`y.old.bel1
25.4 
46.7 
32.0 
37.3 
SH
ol.q
6.7 
8.6 
11.2 
13.0 
SH
q
10.6 
11.0 
13.2 
15.1 
SH
or
10.1 
12.6 
15.1 
16.7 
TS
k
6.0 
6.5 
7.8 
8.9 
d
ld-orq.k
12.9 
14.2 
17.3 
19.4 

---

d
qo`l.ver
5.5 
7.2 
8.9 
10.5 
d
old-or.bel
15.3 
14.0 
15.7 
10.5 
G
k1
1.3 
3.4 
3.9 
4.4 
D
yon.bel
46.7 
65.5 
83.9 
101.0 
D
past
33.8 
47.8 
62.6 
76.1 
V
tiz
22.8 
28.7 
37.4 
45.0 
G
belII
2.8 
2.8 
3.3 
3.9 
Quyidagi qiz bolalar jaketining asosiy chizmasi keltirilgan bo‘lib, chizmani
qurishdan oldin buyumning kengligi va uning asosiy bo‘laklari aniqlanadi. 
Buyumning AA
1
ko‘krak kengligi teng: 
Qiz bolalar kuylagi asos chizmasini chizish va model chiziklarini utkazish 
Bazis to’rini qurish 
Bog‘cha 
yoshidagi kiz 
bolalar 
kuylagi asos 
chizmasining 
bazis setkasini 
chizish. 
Kuylak kengligi va uzunligi. 
AVSD tug‘ri turtburchak chizamiz. AD 
va BS kuylak uzunligi 50 sm, va AB va 
DS (kukrak aylanasiga plyus 8 sm) 
30
+
8 sm kuylak kengligi buladi. 
Eng umiz chukurligi: A nukta 
pastga 16 sm va G nukta belgilaymiz. 
(kukrak aylanasini 1

3 bulagiga plyus 6 
sm) 30:3
+
6
=
16 sm. G nukta unga chizik 
chizamiz VS chizig‘igacha va G
1
nukta 
belgilaymiz. 
Bel chizig‘i. A nukta pastga 2,6 
sm ulchab T nukta belgilaymiz (orka 
belak 
belgacha 
uzunligi 
ulchov 
buyicha). T nukta unga tug‘ri chizik 

---

chizamiz VS chizig‘igacha va T
1
nukta 
belgilaymiz. 
Orka kengligi. G nukta unga 14 
sm ulchab G
2
nukta belgilaymiz (kukrak 
aylanasining 1

3 bulagiga plyus 4 sm) 
30:3
+
4
=
14 sm. G
2
nukta tepaga chizik 
chizib G nukta belgilaymiz. 
Eng umiz kengligi. G
2
nukta unga 
9,5 sm G
3
nukta belgilaymiz (kukrak 
aylanasining 1

4 bulagiga plyus 2 sm) 
30:4
+
2
=
9,5 sm. G
3
nukta tepaga chizik 
chizib G
1
nukta belgilaymiz.
Ort bulak 
Bog‘cha 
yoshidagi kiz 
bolalar 
kuylagi 
ort 
bulak 
asos 
chizmasini 
chizish 
Buksa chizig‘i G
2
nukta unga 3 
sm ulchab G
4
nukta belgilaymiz. G
4
nukta pastga chizik chizib N nukta 
belgilaymiz va bel chizig‘idan utgan 
nukta G
2
nukta belgilaymiz. 
Buyin aylanasi. A nukta unga 5 
sm (buyin aylanasini 1

3 bulagiga plyus 
0,5 sm) 13,5:3
+
0,5
=
5 sm va A
1
nukta 
belgilaymiz. 
A
1
nukta tepaga 1,5 sm ulchab A
2
nukta
belgilaymiz. A nukta pastga 4 sm 
ulchab A
3
nukta belgilaymiz va A
3
, A
1
va A
2
nukta chizamiz.
 
P nukta pastga 1,5 sm ulchab elka 
kiyaligi belgilanadi.
 

---

elka chizig‘i. A
2
nukta 10 sm 
ulchab A
4
nukta belgilaymiz.
 
G
2
nukta bissektrisa 2,5 sm 
belgilaymiz. G
4
nukta dan tepaga 0,5 
sm uzaytiramiz va chizik chizib olamiz.
 
T
2
unga 1,5 sm ulchab T
4
nukta
belgilaymiz va G
4
nukta bilan T
4
nukta
chizamiz. N nukta dan chapga 5 sm 
ulchab N
1
nukta belgilab tepaga 2 sm 
ulchab N
2
nukta T
4
nukta dan N
2
nukta ni chizib olamiz va D nukta bilan 
oval chizik chizamiz. 
Old bulak 
Bog‘cha 
yoshidagi kiz 
bolalar 
kuylagi 
old 
bulak 
asos 
chizmasini 
chizish 
V nukta va P
1
 nukta dan tepaga 2 sm 
belgilab P
2
nukta va P
3
nukta
belgilaymiz. 
P
3
nukta pastga 7 sm (buyin 
aylanasining 1

3 bulagiga plyus 2,5 
sm) 13,5:3
+
2,5
=
7 sm va V
1
nukta
belgilaymiz. 
P
3
nukta chapga 5 sm (buyin 
aylanasining 1

2 bulagiga plyus 0,5 
sm) 13,5:3
+
0,5
=
5 sm 
P
4
nukta bilan V
1
nukta chizib 
olamiz. 

---

P
2
 nukta pastga 3 sm ulchab P
6
 nukta
belgilaymiz. Elka chizig‘ini chizib 
olamiz. 
 G
3
 nukta bissektrisa 2 sm ulchab eng 
umizini chizamiz. 
 T
2
nukta chapga 2 sm ulchab T
3
 
nukta belgilaymiz. 
N nukta unga 5 sm ulchab N
3
 nukta
belgilaymiz tepaga 2 sm ulchab N
4
 
nukta belgilaymiz va T
3
nukta dan 
N
4
nukta ni chizib olamiz S nukta
pastga 2 sm ulchab S
1
nukta
belgilaymiz 
N
4
 nukta bilan S
1
 nukta oval chizik 
bilan chizib olamiz. 
Modellashtirish 
Bog‘cha 
yoshidagi kiz 
bolalar 
kuylagi old va 
ort bulaklariga 
model 
chiziklarini 
utkazish. 
Modelga asosan old va ort bulaklarga 
rel`ef chiziklari elka urta nuktasidan 
bel 
chizig‘igacha 
kiya 
perpendikulyar utkaziladi.
Ort bulak yubka bel va etak 
nuktalarini burma uchun 8-10 sm 
kengaytiriladi.
Old bulak yubka bel va etak 
nuktalarini burma uchun 10-12 sm 
kengaytiriladi.

---

2. 
Kuyma 
burmani 
modellash. 
Kuylak old bel chizig‘idan elka urta 
nuktasi 
orkali 
ort 
bulak 
bel 
chizig‘igacha bulgan oralik ulchab 
tug‘ri chizik chiziladi. CHizilgan 
tug‘ri chizikning urtasidan 8-10 sm li 
perpendikulyar tushiriladi. Tug‘ri 
chizik 
nuktalari 
perpendikulyar 
uchki nuktasi bilan birlashtiriladi.
Kuymada burma xosil kilish uchun 
bir 
nechta 
kirkim 
orkali 
kushimchalar beriladi.
 
AYOLLAR MILLIY KO‘YLAGINI TEXNIK MODELLASH 
Ayollarning koketkali milliy ko‘ylagi XX asrning boshida yaratilgan. Uning 
tashqi ko‘rinishida milliy, an’anaviy va maishiy omillar mujassamlashgan.
Ayollar milliy ko‘ylagining konstruktiv tuzilishi issiq iqlim sharoitiga yuqori 
darajada mosligi bilan xarakterlanadi. Bu gigiena va fiziologiya mutaxassislari 
tomonidan ilmiy jihatdan asoslangan.
Milliy ko‘ylak ikki qavatli koketka tufayli qomatning yuqori tayanch sathiga 
yopishib, ko‘krak va kuraklar chizig‘idan boshlab kiyim ostidagi havo bo‘shlig‘ining 
hajmini oshiradi (1- rasm). Ko‘ylak old koketka, orqa koketka, old tana, orqa tana 
detallaridan iborat.
Orqa koketkasining ko‘ndalang chizig‘i kuraklar markazining sathidan o‘tadi. 
Ularning shakli va konstruktiv tuzilishi turlicha bo‘lishi mumkin: kaltaroq, uzunroq, 
dumaloqroq, to‘g‘ri chiziqli yoki turli shakllarda.
Old koketkasining ko‘ndalang chizig‘i ko‘krak nuqtasi ustidan model 
xususiyatiga bog‘liq holda 2,0 – 6 sm masofada o‘tishi mumkin. Uning uzunligi va 
shakli modelga moslab o‘tkaziladi.

---

Koketka yaxlit bichilgan yoki ikki bo‘lakli bo‘lishi mumkin. Ko‘ylakning 
pastki qismi – tanasi – keng to‘g‘ri, trapetsiyasimon kengaygan, uzun yoki kalta moda 
yo‘nalishiga bog‘liq holda quriladi.
Ko‘ylak detallarining konstruksiyasi beli yaxlit bichilgan ko‘ylak chizmasi 
asosida modellashtiriladi. 1, a - rasmda tipaviy tuzilishdagi (yoqasi ochiq, pidjakbop, 
engi to‘g‘ri o‘rta kengli, o‘rta chiziqda taqilmadek bort chiziqlari ustma – ust o‘tgan) 
ayollar milliy ko‘ylagining modelli konstruksiyasi 1, b - rasmda ko‘rsatilgan (164 – 
96 - 104).
2 – rasm. Ayollar milliy ko‘ylagining model turlari 

---

3– rasm. Ayollar milliy ko‘ylagining konstruksiyasi 
Orqa koketkasi quyidagicha modellashtiriladi: 11 nuqtadan o‘rta chiziq 
bo‘ylab koketka uzunligi qo‘yiladi. 14' nuqtadan o‘miz chizig‘i bo‘ylab 13 sm 
qo‘yiladi. Orqa koketkasining chizig‘i o‘miz chizig‘idagi 332 nuqtaga nisbatan 2 – 3 
sm pastroq o‘tishi mumkin. Belgilangan nuqtalar ravon birlashtiriladi. Elka 
vitachkasi koketka chizig‘iga shablon usuli orqali o‘tqaziladi.
Old koketkani qurish uchun 14'' nuqtadan old o‘mizi bo‘ylab 352 nuqtadan 14 
sm o‘lchab qo‘yiladi, yoki kiyim razmeriga va modelga bog‘liq holda 2 – 3 sm 
pastroq tushiriladi. Koketka chizig‘i ko‘krak nuqtasining ustidan 3 sm teparoq o‘tib, 
o‘rta chiziqning 371 nuqtasi bilan (modelga bog‘liq holda pastroq yoki teparoq) ravon 
birlashtiriladi. Ko‘krak vitachkasi shablon usuli yordamida koketka chizig‘iga 
o‘tqaziladi. O‘rta chiziq bo‘ylab koketka bir – birining ustiga o‘tish kengligi 2,5 - 3 
sm, yoqa o‘mizi o‘rta chiziqda 0,7 sm ga tushiriladi. Bort qaytarmasining shakli 
modelga mos ifodlanadi. Old etak chizig‘idagi 97 – 971 pastki balans 371 nuqtadan 
tepa tomonga o‘lchanib 97' nuqta qo‘yiladi. Old tanasining tepa qirqimi 97' nuqtadan 

---

o‘tib 6 – 8 sm yoki modelga mos kengaytiriladi. Orqa tanasi ham 6 – 8 sm ga 
kengaytiriladi. YOn chizig‘i 331 – 351 o‘miz chizig‘ining o‘rtasidan boshlanadi.
Koketkali milliy ko‘ylakni modellashga xos xususiyatlarga yana quyidagilar 
ham kiradi:
old koketkasining kengligi 0,5 – 0,7 sm ga toraytiriladi, ya’ni koketkaning 
o‘rta chizig‘i chap tomonga suriladi;
o‘miz chizig‘idagi ko‘ylak tanasining yuqori nuqtalari orqa bo‘lakda 332 
nuqtadan, old bo‘lakda 352 nuqtadan juda pastga tushgan holda ko‘ylakning 
ergonomik ko‘rsatkichlari pasayadi.