FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

eyniyyət 
cəhətləri, 
həm də onları ümumidən ayıran 
fərqlilik 
vardır. 
Eyniyyət –
 
predmet,
hadisə və proseslərlə başqa predmet, hadisə və proseslər və onların öz daxili 
tərəfləri arasındakı əlavə və münasibətlərin məzmun və formaca, xassə və 
vasitəcə oxşar, ümumi eyniyyət təşkil edən cəhətlərinin ifadəsinə deyilir. 
Fərqlilik 
- 
predmet,
 
hadisə və
prosesin daxili tərəf və meyllərini bır
-
birindən və başqa xarici 
hadisələrdən ayıran, fərqləndirən cəhətlərin ifadəsinə deyilir. Eyniyyət və fərqlilik 
anlayışları nisbidir, müəyyən şərait dəyişdikdə bir
-
birinə keçə, çevrilə bilərlər. 
Ümumiyyətlə, təbiətdə
və cəmiyyətdə mütləq və əbədi eyniyyət mövcud deyildir, 
bütün cəhətləri, xassələri ilə bir
-
biri ilə “eyniyyət” təşkil edən iki insan, iki bitki və 
s. tapmaq mümkün deyildir. Hadisələr arasındakı müxtəliflik, fərqlilik cəhətləri, 
meylləri isə mütləqdir, onlar inkişaf edərək ziddiyyətə gətirib çıxara bilərlər. 
Ziddiyyət 
- 
predmet, hadisə və proseslər və onların daxili tərəfləri arasındakı 

---

fərqliliyin dərinləşməsi, kəskinləşməsidir, mənafe uyğunsuzluğu və əksliyinin 
ifadəsidir. Ziddiyyət əksliyə, əkslik də ziddiyyətə çevrilə bilər. 
Predmel və hadisələr daxilən obyektiv ziddiyyətli təbiətə malikdir. Məhz belə 
ziddiyyətli mahiyyət hadisənin ümumi inkişafını şərtləndirir. Lakin fəlsəfə tarixində 
bu ümumi qanunauyğun müddəaya münasibət müxtəlif cür olmuşdur. Heç də 
bütün fəlsəfi cərəyanlar ziddiyyətin obyektivliyini və hadisələrə daxilən xas 
olduğunu qəbul etməmişlər. Hələ Aristotel qeyd edirdi ki, ola bilməz ki, bir 
hadisəyə həm “hə”, həm də “yox” deyəsən. Müsbət və mənfi cəhətlər eyni 
hadisəyə daxilən əks ola bilməz, “hə
-
hədir, yox
-
yoxdur”, başqa cür ola bilməz. 
Aristotel “Metafizika” əsərində qeyd edirdi ki, “əgər bir şeyi eyni zamanda təsdiq 
və
 
inkar etməklə düz danışmaq mümkün olmazsa, eynilə o da mümkün deyildir ki, 
bir-
birinə əks olan tərəflər birlikdə