FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

Stoisizm fəlsəfi 
cərəyanının əsasını Zenon (Kition şəhərində) qoymuşdur. 
Stoiklərin fikrincə, insanlar təbiətin tələblərinə uyğun şəkildə yaşamalıdırlar. Onlar 
o dövrün fəlsəfəsinin 3 tərkib hissəsini - məntiqi, fizikanı və etikanı bir sistem 
halında birləşdirmək istəyirdilər. Onlar fəlsəfəni insan orqanizmi ilə müqayisa 
edərək, məntiqi onun skeleti, etikanı damar sistemi, fizikanı isa ruhu 
adlandırırdılar. Stoiklər ontologiyada 2 əsas başlanğıcı - maddi və mənəvini qəbul 

---

edirdilər. Onlar belə hesab edirdilər ki, bu başlanğıcların birləşməsindən ayrı-ayrı 
cisimlər, şeylər yaranır. Onların fəlsəfəsi panteist mahiyyət kəsb edirdi, idrak 
nəzəriyyəsində sensualist idilər, lakin əqlin rolunu da tam inkar etmirdilər. 
IV əsrin axınnda yunan fəlsəfəsində 
skeptisizm 
cərəyanı formalaşır. Onun
 
əsasını Pirron qoymuşdur. Skeptiklər idarkın həqiqətliyini şübhə altına alırdılar. 
E.ə. II əsrin əvvəlindən Yunan fəlsəfəsi süquta uğrayır. Belə bir şəraitdə 
eklektisizm
təlimi meydana gəlir. Onun nümayəndələrindən Filonun (e.ə. 20-e. 
50), Antioxun (e.ə. I və e. II əsrləri) adlarını çəkmək olar. Eklektiklər müxtəlif 
fəlsəfi sistemlərdən, bir-birilə üzvi surətdə bağlı olmayan fəlsəfi fikirləri mexaniki 
surətdə birləşdirib özünəməxsus bir tə"lim yaratmışdılar. 
 
B. Roma dövrü fəlsəfəsi. 
Qədim Romada, hələ vaxtı ilə Yunamstanda 
formalaşmış 4 fəlsəfi məktəb fəaliyyət göstərirdi: 
1) stoisizm, 2) epiküreizm, 3) 
skeptisizm, 4) neoplatonizm
. Roma stoisizminin görkəmli nümayəndələri 
Seneka, Epiktet və Mark Avreli idi
.
Seneka
(e.ə. IV əsr) köhnə stoiklərin fıkrlərini davam etdirmiş, ruhu odla 
havanın birləşməsi hesab etmiş, antik sensualizmin tərəfdarı olmuşdur. Onun 
fıkrincə, əql öz başlanğıcını hisslərdən götürür, həyatda hər şey ciddi 
qanunauyğunluğa tabedir. Onun fəlsəfəsində əsas yeri etika problemləri tuturdu. O, 
təbiətlə razılaşmaq, taleyin hökmünə tabe olmaq prinsipinə xüsusi əhəmiyyət 
verirdi. Seneka həyatın mə"nasını mütləq mə"nəvi sakitliyə nail olmaqda görürdü.