Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

royalti 
– bu sotuvchiga litsenziya shartnomasida 
belgilangan ma’lum narsani ishlatish huquqi uchun davriy to‘lovlar) va gonorar (
gonorar
– bajarilgan 
ish, ko‘rsatilgan xizmatlar bo‘yicha mukofot va rag‘batlantirishlar) bo‘yicha olinadigan schyotlar va 
boshqa shaxslarning qarzlari (joriy qismi) hisobga olinadi. Bu muomalalarning hisobi 4800-«Turli 
debitorlarning qarzlari hisobi» bo‘yicha ochilgan (4810, 4820, 4840 va 4890) hisobvaraqlarda aks 
ettiriladi. 
Korxonaning turli kreditorlardan bo‘lgan qarzlari tarkibiga moliyaviy va operativ lizinglar 
bo‘yicha to‘lanadigan to‘lovlar, to‘lanadigan foizlar va dividendlar, royalti va gonorar bo‘yicha 
to‘lanadigan schyotlar, hisobdor shaxslardan bo‘lgan qarzlar va boshqa majburiyatlar kiradi. Bunday 
muomalalarning hisobi 6900-«Turli kreditorlardan olingan qarzlar va boshqa majburiyatlar hisobi» 
hisobvarag‘i bo‘yicha ochilgan (6910, 6920, 6930, 6940, 6950, 6960, 6970 va 6990) hisobvaraqlarda 
aks ettiriladi. 
43, 40, 63, 65, 47, 67, 48, 69, 41, 61-hisobvaraqlar bo‘yicha analitik hisob 7-qaydnomada yuritiladi. 
O‘uyida bu qaydnomaning shakli ko‘rsatilgan: 
200_ yil yanvar oyi uchun 6990-«Boshqa majburiyatlar» hisobvarag‘ining analitik hisobi 
bo‘yicha 
 7-qaydnoma 
№ 
Debitor va 
kreditorlar 
nomi, manzili 
Oy 
boshiga 
saldo 
Debet oboroti 
Kredit oboroti 
d-t k-t 
asos 
(yozuv 
mazmuni) 
korres. 
hisobvaraq 
summ
a 
asos 
(yozuv 
mazmuni) 
5010 5110 - 

---

Jami: 
Debitor qarz har doim boshqa kompaniyaning aktivlariga qilingan dahvo bo‘lib hisoblanadi. 
Debitor kdrzi bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy buxgalteriya operatsiyalari bo‘lib tan olish va baholash 
hisoblanadi. Debitor qarzlarini undirib olish imkoniyati - bu debitor qarzlarini o‘lchash va ularni 
hisobotiga tahsir qiluvchi asosiy masaladir. Undirib olish imkoniyati qarz aks ettirilganligiga (tan 
olish printsipi) v a uning summasiga (baholash printsipi) tahsir qiladi. Buxgalteriya hisobi Milliy 
andazasining 2-soniga binoan xo‘jalik yurituvchi sub’ektga daromadlarning kelib tushish ehtimoli 
bo‘lsa, ular alohida aks ettiriladi. 
Milliy andazaning «Moliyaviy hisobotni tayyorlash va topshirish uchun kontseptual asoslari» 
da kreditor qarzlar, yahni majburiyatlar «buxgalteriya balansida qachonki o‘zida iqtisodiy foydani 
mujassamlagan resurslarni oqib ketish ehtimoli bo‘lsa, shuningdek majburiyatlarni qabul qilish 
natijasi bo‘lsagina, buxgalteriya balansida tan olinadi» (66-paragraf) deyilgan. 
Turli debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblar quyidagi hollarda vujudga keladi: 
korxonaning o‘zidan yoki uning mehnat jamoasi ahzolaridan ijro varaqalariga asosan pul 
undiriladigan bo‘lsa; kommunal xizmati, turar joy haqi, turar joy bo‘lmagan xonalarni ijara haqlari 
bo‘yicha; mehnat jamoasi ahzolarining buyrug‘i bilan Xalq banki va boshqa joylarga pul o‘tkazish 
bo‘yicha. Dahvolar va korxonaga yetkazilgan moddiy zararlarni undirish bo‘yicha hisob-kitoblar 
4860, 4730 - schetlarda hisobga olinadi. 
Bundan tashqari, turli debitorlar tarkibida moliyalanadigan va operativ lizinglar bo‘yicha 
olinadigan to‘lovlar, olinadigan foizlar va dividendlar, royalti va gonorar bo‘yicha olinadigan schetlar 
va boshqa shaxslarning qarzlari (joriy qismi) hisobga blinadi. 
Bu muomalalarning hisobi 4800 «Turli debitorlar qarzlarini hisobga oluvchi schetlar» scheti 
bo‘yicha ochilgan (4810, 4820, 4830, 4840,4850,4860 va 4890) schetlarda aks ettiriladi.