O. T. Husanov konstitutsiyaviy
-§ . K on stitu tsiyaviy huquq - h u q u q n in g yetakch i sohasi
Yüklə 10,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3 -§ . K on stitu tsiyaviy huquq - h u q u q n in g yetakch i sohasi
Har bir mamlakatning, jumladan, 0 ‘zbekistonning ham huquq tizimi mavjud. Huquq tizimi turli tarmoq huquqlari yig‘indisidan iborat bo‘lib, har bir huquq tarmoqlarining o‘z vazifasi va tartibga soluvchi predmeti mavjud. 9 Boshqa huquq tarmoqlaridan farq qilib, konstitutsiyaviy huquq ikki xususiyatga ega: birinchisi, uning mustaqil huquq tarmog‘i ekanligi bo‘lsa, ikkinchisi, yetakchi huquq hisoblanishidir. Konstitutsiyaviy huquqning yetakchilik roli uning normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlarning ahamiyati, yetakchiligi, boshqa huquqlar bilan tartibga solinadigan munosabatlar uchun asos, tayanch bo‘lishi bilan belgilanadi. Konstitutsiyaviy huquq shaxs va davlat munosabatlarining asoslarini, shaxsning huquqiy holati asoslarini, davlat va hokimiyat tuzilishini, ularni tashkil etish tartibi va faoliyatining prinsiplarini, davlatning nodavlat tashkilotlar bilan munosabati asoslarini o‘rnatar ekan, ana shu masalalarni tartibga soluvchi barcha tarmoq huquqlari uchun yetakchilik rolini o‘ynaydi. Yana konstitutsiyaviy huquqning yetakchilik roli boshqa huquqlarning konstitutsiyaviy normalar orqali vujudga kelishida ham ko‘rinadi va nihoyat, konstitutsiyaviy huquqning asosiy manbai Konstitutsiya ekanligi ham uning yetakchiligini ko‘rsatadi. Konstitutsiyaning 36-moddasi har bir kishining mulkdor bo‘lishga haqliligi, meros huquqi qonun bilan kafolatlanishini, 53-modda xususiy mulk daxlsiz ekanligi va davlat himoyasida bo‘lishini belgilar ekan, bu bilan mulkiy masalalarni tartibga soluvchi «Fuqarolik huquqi»ga asos soladi. 53-modda tadbirkorlik faoliyatini belgilashi bilan, «Tadbirkorlik huquqi» uchun asos bo'ladi. Xuddi shuningdek, konstitutsiyaviy huquqning boshqa normalari ham boshqa huquqlar uchun asos bo‘ladi, ya’ni, boshqa huquqlar o‘zining dastlabki nuqtasini, tayanchini konstitutsiyaviy huquq normalaridan oladi. Har qanday boshqa huquq tarmoqlari tartibga solayotgan ijtimoiy munosabatlarning asosi konstitutsiyaviy huquq normalari bilan mustahkamlangan. Boshqa huquq tarmoqlari konstitutsiyaviy huquq normalarida mustahkamlangan ijtimoiy munosabatlarni kengaytirib, aniqlashtirib, amalga oshirish mexanizmlarini belgilab, tartibga soladi. Konstitutsiyaviy huquq nafaqat moddiy huquq uchun asos bo‘ladi, balki protsessual huquqlar: jinoyat protsessual huquqi, fuqarolik protsessual huquqlari uchun ham asos hisoblanadi. Masalan, Konstitutsiyaning 26-moddasida sudda ayblanayotgan shaxsga o‘zini himoya qilish uchun sharoit yaratilishi, 116-moddasida ayblanuvchi himoya bilan ta’minlanish huquqiga ega bo‘lishi ko‘rsatilgan ekan, bu qoidalar tegishli protsessual huquqlarda o‘z ifodasini topadi. Konstitutsiyaviy huquq, huquq tizimida alohida, ya’ni yetakchi o‘ringa ega ekanligini boshqa holatlar ham ko‘rsatadi. Jamiyatdagi siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy sohadagi o‘zgarishlar konstitutsiyaviy huquq normalarida aks etishi bilan birga, huquqning boshqa tarmoqlari rivojiga ham kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Mamlakatimizda amal qilib turgan konstitutsiyaviy huquq normalari O‘zbekistonning davlat suvereniteti, shaxsning oliy qadriyat ekanligi, milliy davlatchilikning o‘ziga xos xususiyatlari, bozor iqtisodiyoti xususiyatlari va tamoyillarini o‘zida aniq aks ettirgan bo‘lib, ular boshqa huquq tarmoqlarida ham o‘z ifodasini topgan. 10 Konstitutsiyaviy-huquqiy normalarning tahlili shuni ko‘rsatadiki, ular orqali: - 0 ‘zbekistonning suverenligi, mustaqilligi to‘la ta’minlangan; - inson huquq va erkinliklari xalqaro andozalarga mos ravishda belgilangan; - shaxs va davlat munosabatlarida shaxs manfaatlarining ustuvorligi hisobga olingan; - demokratik asoslarda va tamoyillarda hokimiyat tizimi va hokimiyatni amalga oshiruvchi organlar tizimi mustahkamlangan; - eng asosiysi, konstitutsiyaviy huquq normalari har qanday mafkuradan ozod qilingan. Yüklə 10,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|