Azərbaycan türkləRİNİN
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ərən
– ― igid‖, ―cəsur‖ sözündən ibarətdir. Ə r b a k. Qədim türkcə ər – ―kişi‖, ―igid‖, ―döyüşçü‖ və bak – ―bəy‖, ―tayfa başçısı‖ sözlərindəndir. Midiyada Arbak şəxs adı ilə eynidir. Z a b a n. Qəd im türkcə zəban , çaban sözündəndir (bax aşağıda Albaniyada Cavanko adına). P a r n a k. Qəd im türkcə bar – ―var‖, ―ö züdür‖ və ınak – ―dost‖, ―etibarlı ada m‖, ―ya xş ı yoldaş‖ sözlərindəndir. Ə m b a k. Qədim türkcə əm – ―bacarıq lı‖ ―məharətli‖ və bak – ―bəy‖, ―tayfa başçısı‖ sözlərindəndir. Ə r n ə k. Qədim türkcə ər – ―kişi‖, ―igid, döyüşçü‖ və ınak – ―dost‖, ―etibarlı ada m‖ , ―ya xşı yo ldaş‖ 133 sözlərindəndir. Attilanın oğlanlarından İrnak, Orta Asiyada Xivə xanı İrnak (1668- 1688) şə xs adları ilə eynidir. Ə n c a k. Qədim türkcə ənq – ―irə lidə gedən‖, ―öndə dayanan‖ (cərgədə, döyüşdə) və sak, çak – ―oyaq‖, ―huşyar‖, ―diribaş‖ sözlərindəndir. B a z u k. Qədim türkcə bazuk – ―iri gövdəli‖, ―dolu bədənli‖ sözündəndir. Hunlarda Əm-Bazuk şəxs adı ilə eynidir. K o r n a k. Qəd im türkcə kür – ―səbatlı ər‖, ―möhkəm‖ və ınak – ―dost‖, ―etibarlı ada m‖ sözlərindəndir. Yu xarıda dediyimiz kimi Kürdən şimalda mövcud olmuş Alban dövlətinin çarların ın adları A lban tarixçisinə məlu m deyil. Həmin dövlətin bəzi çarlarının adla rı antik mənbələrdə çə kilir. O r o y s. Er. əv. I əsrdə Alban çarı. Adın bu formasın ı Plutarx yazmışdır (Plutarx, Lu kull, 34). Appian bu adı Oroz, Oriz, Dion Kassi is ə Oris kimi qeyd etmişdir. Əsl forması Appianın qeyd etdiyi Oro zdur ki, bu da əslində Oruz, yaxud Uruz adın ın fonetik ş əklidir. Türkcə ―xoşbəxt əlamət‖, ―xoş nişanə‖, ―qismət‖, ―nəsib‖, ―xoş güzəran‖, ―sağlamlıq‖, ―sərvət‖, ―var-dövlət‖ məna larında olan orəz, oraz, orıs, ırıs, oruz (166, I, 667) sözündəndir. Firdovsinin ―Şahnamə‖sində Alp Arus (Alp Ər Tunqanın oğlu), ―Kitabi Dədə Qorqud‖da Uru z, XII əsrdə Orta Asiyada Uru zbək (100, 616), Çingizxan dövründə qırğız inallarından biri Urus, Qırğ ız sultanlarının banisi Urus xan, XIV əsrdə Orta Asiya xalq larının hakimi Orusxan (Qazaxıstanda Aq Orda xanı – 1361 - 1380) və b. şəxs adları ilə müqayisə olunur. K o z i s. Oru zun qardaşının, Alban sərkərdəsinin adı (Plutarx, Lukull, 34). Lat ın dilin in fonetikasına uyğun ş əkildə verilmiş bu ad ın əsl forması məlu m deyil. Gü man ki, türk dillərində ―Ko zik uldu zu‖ adlanan ulduzun adındandır (məsələn, qırğ ız dilində qütb ulduzu ―Altın kozık‖, Oğlaq bürcü ―Təmir kozik‖ adlan ır). ―Oğuznamə‖nin uyğur variantında Kazuk şəxs adı vardır (179, 27). Monqollarda və türklərdə Kuçuk şəxs adı da ―ko zik‖ sözünün fonetik formasıdır. Z o b e r. Er. əv. I əsrdə, Alban çarının adı. (Dion Kassiy, XI, I, 24). Yunan və latın dillə rində ― ç ‖, ― c ‖, ― ş ‖ səsləri o lmadığ ına görə, güman ki, adın başlanğıcındankı ―z‖ s əsi əslində ―ç‖ yaxud ―ş‖ səsini ifadə edir. La kin bu s əs köklü ―s‖ da ola bilə r. Bir sıra türk dillərində çəpər (la kin xakasca sibət , başqırdca səbər, monqolca tsəbər, buryat-monqolca səbər ) ―təmiz‖, ―gözəl‖ (L. Z. Budaqov, II, 467), ―qayda-qanunu sevən‖, ―intizamlı‖, ―ehtiyatlı‖, ―vicdanlı‖, ―nəcib‖, ―dü z‖ (160, III, 1993) sözündəndir. Qeyd ed ilməlidir ki, türk dillərində Yüklə 1,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|