‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Epikur, Pirron 
insonning axloqi, 
erkinligi, muammolari tahliliga asosiy diqqatni qaratdilar. Shundan 
keyin falsafaning bahs mavzusi m uam m olari doirasiga inson 
mohiyati va ehtiyojlari bilan boglangan borliq va yo‘qlik, materiya 
va uning shakllari, inson ongli faoliyati, erki, irodasi bilan b o g iiq
b o ig a n insoniy m unosabat masalalari kirib keldi.
O 'rta asrlarga kelib, Yevropada falsafa borliq, inson, insoniy 
munosabatlar masalasini dunyoviy jihatdan o'rganishdan ancha 
uzoqlashib ketdi. 1500-yil davomida Yevropa faylasuflari asosan 
Xristian dini aqidalarini nazariy asoslash bilan shug'ullandilar. 
Bu davrda inson hayoti, jamiyat m uam m olarini dunyoviy jihatdan 
o ‘rganish, deyarli e’tibordan chetda qolib ketdi. Falsafada patristika, 
sxolastika yo‘nalishlari rivojlandi. ,,Pater“ — ota degan so'zdir. Ota 
esa — cherkov va ruhoniylar b o ig an . U lar falsafaning mohiyati 
va bahs mavzusi ni belgilab berganlar. Sxolastika tarafdorlari din va 
fan munosabati masalasini biroz boshqacharoq shaklda o ‘rtaga 
qo'ygan b o lsalar ham , falsafani xristianchilik aqidalari hukm - 
ronligi doirasidan olib chiqa olmadilar.
Sharq mamlakatlarida o ‘rta asrlar falsafa rivojlanishi borasida 
buyuk burilish davri b o ld i. Sharq falsafasining al Farg‘oniy, al 
Xorazmiy, al Kindiy, ar-Roziy, G ‘azzoliy, Forobiy, Beruniy,
19

---

Ibn Sino, Aziziddin Nasafiy singari buyuk daholari bu fanning 
mohiyati va muammolari tizimini, maqomini belgilashga katta hissa 
q o ‘shdilar.
Islom dinida insonparvarlik masalalari ustuvor boigani sababli, 
musulmon falsafasining yuzaga kelishi ham falsafiy ta ’limotlar 
bir-birini boyitishi asosida rivojlanishiga imkon yaratib berdi. 
Islom
falsafasi, o ‘rta asrlardagi xristian falsafasidan farqli o'laroq, diniy 
va dunyoviy bilimlaming