‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I
Yüklə 7,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Vardxamanadlr.
U miloddan aw algi VI asrda yashagan bo'lib, G ‘olib-Jina degan taxallus bilan m ashhur bo'lgan. Uning izdoshlari jaynichilar, deb atalganlar. Jaynichilar borliqni ikkiga: tirik va notirik dunyoga bo‘ladilar. Notirik tabiatga ular moddiylikni kiritadilar. Moddiy narsalarning hammasi boiinmas, mayda zarrachalardan tashkil topgan, deb hisob- laganlar, notirik tabiatga makon, vaqt, harakat kabilami kiritganlar. Tirik tabiatga, jaynichilar fikricha, jon kiradi. Jonning aso siy xususiyati onglilik — turli jonlarda turlicha darajada bo'ladi. Jon o ‘z tabiatiga ko‘ra mukammal narsa bo‘lib, uning imkoniyatlari cheksizdir. Biroq, jon tana bilan bog‘langan. U ehtiroslar, xohish- istaklar doirasiga tushib qolgan. Bu esa, uning imkoniyatlarini cheklab qo ‘ygan. Shuning uchun haqiqiy bilim jonni soflanib, tan ad an xalos b o ‘lishiga yordam qilishi kerak. B uddachilik falsafasining asosiy g‘oyasi shudir. Qadimgi hind falsafasida chorvaka maktabi alohida o ‘rin tutadi. Chorvaka falsafasi miloddan aw algi VI asrlarda kelib chiqqan. Chorvaka falsafasi nam oyandalarining ko‘rsatishicha, olam m od- diydir. Moddiy dunyo esa to ‘rt unsur — suv, havo,tuproq va o ‘tdan tashkil topgan. Organik tabiat va, shu jum ladan, inson ham ana shu moddiy unsurlarning birikmasidan iborat. Insonning o ‘ziga xos xususiyati shundaki, u aw alo aqlli mavjudotdir. Chorvaka ta ’limoticha, inson o ‘z aqli va sezgi a ’zolari yordamida tashqi dunyodagi narsa va hodisalarni bilishga qodirdir. Qadimgi Xitoy ham turli ijtim oiy-falsafiy fikrlar dastlab vujudga kelgan va taraqqiy etgan mamlakatlardan biri edi. Qadimgi Xitoyda ijtimoiy-falsafiy fikr miloddan aw algi VII asrda vujudga kela boshlagan. Qadimgi Xitoydagi ijtimoiy-falsafiy fikr tarixida Konfutsiyning (eragacha 551—479-yillar) qarashlari alohida o ‘rin tutadi. U ijtimoiy-falsafiy fikrlarning rivojiga katta hissa q o ‘shgan, y a ’ni qadim iy yodgorliklardan hisoblangan ,,Q o‘shiqlar kitobi“ , „B ahor va kuz“ kabi kitoblarni tuzishda qatnashgan.Konfutsiyning o ‘zi ,,Aforizmlar“i bilan m ashhurdir, ya’ni falsafiy qarashlarida axloq masalalari markaziy o ‘rin tutadi. Yaratuvchi ilohiy kuchni tan olgan Konfutsiy: „Kishilaming hayoti taqdirga bog‘liq, boylik va ulug‘lik esa Iloh tom onidan beriladi“ , deb uqtiradi. 38 |