Радиотехник тизимлар назарияси асослари

tuman ahamiyatiga ega bo ‘Igan
magistral; 8
— 
ishlab chiqilgan ioyihaga tegishli hudud chegarasi.
G ru n t suvlari sathi yuqori darajada b o ‘lgan hud u d - 
larda suv sathini pasaytirish, yetarli quritish m e'yorini 
ta'm inlab beruvchi yopiq drenajlar qurishni ko ‘zda tutish 
orqali bajariladi. Bunda quritishning yetarli m e’yoriga eri- 
shish jala kollektorlari bilan birlashtirilgan ochiq kollek- 
to r tarm oqlari orqali am alga oshirilgan kichik shaharlar, 
shahar ko‘rinishidagi qo ‘rg‘onlar va qishloq joylarbundan 
mustasnodir.
Drenaj turini tanlash injener-geologik va gidrogeologik 
qidiruvlar asosida qabul qilinishi kerak. Suv bosgan 
toshloqlarda, qum loqlarda, qum tu p ro q lard a vertikal va 
quram a drenajlarni qurishda, ularning suvlaridan (agar 
ular ishlatilishga yaroqli b o ‘lsa) sug‘orish va texnik ehti- 
yojlarda foydalanishni ko‘zda tutish kerak.
72
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

4
-ja
d
v
al
T
e
p
a
l
i
k
l
a
r
n
i
s
l
i
a
b
i
g
a
v
a
j
a
r
l
a
r
n
i
n
g
u
‘
l
c
h
a
m
i
g
a
k
o
‘
r
a
j
a
r
l
i
h
u
d
u
d
l
a
r
n
i
i
n
j
e
n
c
r
l
i
k
t
a
y
y
o
r
g
a
r
l
i
k
b
o
‘
y
i
c
h
a
t
a
d
b
i
r
l
a
r
(
I
.
V
.
L
a
z
a
r
e
v
a
,
A
.
N
.
C
h
e
r
e
m
i
s
o
v
a
,
I
.
V
.
L
i
s
i
x
b
o
‘
y
i
c
h
a
)
.c 2
3 O
•3 §
3 -
p
S -2 "5
^ 5 ^ 
■
 Z c
H « S £■
I P 1 
b ^ I
•5 "b 2 “
■
§ 5 5-5
'C *o
= 5P O i3
“ > y
N 2 — —
^
■
■
£ % .= -^ u
—
^ O
| CT'E .2 e
2 =: 5" CT r~
= 4 -
> C —
O 3 1E 5
x
a S
4
|
vi y 
jd
O X
l- p
*q 
1
*.
* -2 §■
X
■
2.
,o
•3
TI
2
X
nn
£1
—
X
o-l
cd 
7
*
33 P
£Z >> 
c/i 
2
. = = ^
1 H|-€
■=3—2,3 
g-“ -c |'r;
3| f 5§
O g.£ 3 t 
.S5je'-|Jc
^bc
Pa
rk
lar
. S
uv
h
av
za
lar
i.
ba
rp
oc
tis
h 
tra
ns
pr
oc
m
ag
ist
ra
lla
ri 
va
m
uh
an
di
sli
k 
ko
m
m
u-
ni
ka
siy
al
ar
i o
‘tk
az
ish
.
yo
n 
ba
g‘
irl
ar
id
a 
ga
ra
ila
rt|
iir
is
h 
va
x.
k,
Bi
no
lar
. g
ar
ajl
ar
. 
om
bo
rla
i q
ur
ilis
lti
, 
bu
lva
rla
r. 
ki
ris
li 
joy
- 
la
ri 
va
Ix
ts
hq
ala
r 
ba
rp
o 
ct
ila
di
.
g
.§ ... .5 | S 5
c“ 'u J
JS'CJH !>
•.= iT N S-—•=. 
50 . > O —
JJjx'S o
_•*:. y. Jaf >>
£ a * ’3|-a
= “ >!3
I l l o
f 
| 
!=' 
b
—
= o > 
O
—
w £
E =
E 
&&■£ .
2
f> >* o •- 
.c 'c y 
m
‘C •-
'C
X
5
l-s
f f
o j
0 
.2
1
b
E cr
S J
o 
1
l i l i f
3 C
7 X X 
y 
7
= 'C Cf "
> > « o 
E 
= C ^ 
j
= JS
5 -S ■
= E
3 « u‘5
>> 
5
-3 c ^ _?fi 
vj
1
§ x P ‘sCt JS 
£ 
i
- F s 
3
s 
- 
3
C - £ a
§ o *° -5 g S 
~ *5 2 > =
«5 a-S o 
—
* cr °
•
3
15
T3
X
o
c
o
— Sh
ah
ar
q
ur
ilis
hi
ra
yo
nl
ar
id
a 
>
©
.5
'5*
o-
£
Jo
yr
m
'g
ta
bi
iy 
sh
ar
oi
tid
an
m
ak
sim
al 
fo
yd
al
an
it'
v
cr
tik
al
rc
jal
as
ht
iris
h.
O
'yd
tm
ch
uq
ur
.io
yla
rig
a 
tu
jir
oq
so
lis
h 
va
tu
bi
ni
tu
pr
oq
bi
la
n 
ko
'la
ris
h.
o ’c — 
■c.^a.e'2
m
i i 1 !
5 cr
"2
c t i c
i i
.1
fcia-s
* E'5-u^d | 
£
0
°
I t l l
^*o
!2
§
J'i'o sr
'
b c
i §•
m a
c 2 2”5j
2
-s
3
£■»
£ ap £ *2
o
*!*
o
un
r5
^5
rn
‘5b
‘ij
»n
rs
o
3
O C C
E
3
.C
u
m
7 -3 a 
- c o
•— ? 3 .*
ro C S.
ra
E
o
'ob
1
o
1
5
§
»7j
6
*
m
»A
8
o
g
o
O
©
.90
o
o
s _ g-
2
_ ?
3
tsj
r*i
O
§
o
o
o -3 a 
o c o
n 3
n 3^
nn 'C
•c
.c
•c
■
3
■
ft 30 U
50
00
J<
3
S
§ 1
° 
o
£"•
5 d£
c —
£
•c 
3
s
> 
s 
>> 
>.
JB d£
e —
£
73
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Kam suv chiqaruvchi suglinka va soztuproqlardan tash- 
kil topgan joylarda oqava yoki m ajburiy oqiziluvchi 
gorizontal drenajlar ko ‘zda tutilish kerak.
III.6.3. Hatarli geologik jarayonlardan himoyalash
Erroziya jarayoniga (siljish, jarlanish) moyil b o ‘lgan 
suv oqimi qirg‘oqlarni, hududni funksional foydalanish 
bilan bog'liq ravishda, mahkamlash tadbirlarini ko‘zda tu- 
tish lozim. M iqdori faqatgina jala va drenaj suvlari 
shakllanuvchi oqim larda suv oqizihtvchi va drenaj kollek- 
torlarning tubiga qism an yoki to ‘!a tuproq solinib, hosil 
b o ‘lgan hududni k o 'k alam zo r o'sim liklar, ko ‘p yarusli 
transport inshootlari, kom m unal qurilm alar, savdo pavi- 
lonlari barpo etish kabilarda foydalaniladi.
Jala xavfi b o r hud u d lard a shahar va boshqa aholi 
yashash jovlarining bosh rejasini ishlab chiqish, jaladan 
muhofaza etish tadbirlarini jala oqimlaridan himoyalanish- 
ning mintaqaviy sxemalari bilan bogdangan holda amalga 
oshirish kerak b o ‘ladi.
Iqtisodiy asoslashlar yetarli darajada b o ‘igan holda 
um um iy tavsifdagi tadbirlar (jaladan him oya to ‘g ‘onIari 
qurish, soy va quruqliklarda q o ‘shim cha sig‘im lar barpo 
etish, jala oqimlari o'tuvchi hududni o ‘rmonzorlashtirish) 
va muayyan joyni himoyalashga qaratilgan xususiy tavsif- 
larga ega bo'lgan tadbirlar suv oqim larini kengaytirish, 
aholi yashash joyining yuqori tarafidan h u d u d n i k o ‘ta- 
rish, suv oqim larida jalad an him oyalash to ‘siqlari qurish 
kabilar qo ‘llanishi m um kin.
Daryo o ‘zanlarining pastki qisniida joylashgan sha- 
harlarni bahorgi erish-suv toshqinlaridan himoyalash eng
74
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yuqori hisobiy suv gorizontidan 0,5 m dan kam bodmagan 
belgigacha tuproq solish yoki hududni surishni, yoki SNiP 
2.06.15-85 va SN iP 2.06.01-86 bo‘y ic h ato ‘siqlarloyihalab 
qurilishi kerak.
C h o ‘kishga qarshi tadbirlar injener-geologik rayon- 
lashtirish shartlariga muvofiq gruntlarning cho'kishi turiga 
ko‘ra aniqlanadi. 1 turdagi ch o ‘kishni b artarafetish tad- 
birlari asosiy quruvchi hisobidan am alga oshiriladi, II 
turdagi c h o ‘kishni bartaraf etishda butun o ‘zlashtiriladi- 
gan hududda k o ‘p m artali suv bostirish, vertikal reja- 
lashtirish, s'nibbalash, gruntni qism an almashtirish ko'zda 
tutilishi kerak.
III.7. Shaharlarning hududiy rivojlanish ekologik
tamoyillari
lil.7 .1 . 
Ekstremal tabiiy-iqlimiy sharoitlarda
shaharlarning joylashish va rivojlanish xususiyatlari
Markaziy Osiyoning 300 mln. gektarga yaqin huuiidi- 
ni sahro zonasi egallaydi. Sahro va yarim sahro sharoitlari- 
da joylashish jamlanma tarzida yuz beradi. Aholining o ‘rtacha 
zichligi:
— sahroda — 4 kv. km ga 1 kishi;
— vohalarda — 1 kv. km ga 250 - 300 kishi.
Sahro zonasi c h an g -to ‘zon sham ollar, atrof-m uhit- 
ning qizib ketishi, qishloq xo‘jalik hududlarining suvsizli- 
gi, o ‘simlik qoplamasining kamligi va ko‘chm a qum lar bi- 
lan tavsiflanadi. Qurilish uchun m aydon tanlashda quyi- 
dagilarni hisobga olish zarur:
75
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

— joy relefi;
— o'sim likturlari;
— tabiiy manbalari;
— sug‘oriladigan yerlarda tuproqning qayta sho‘rla- 
nish ehtimoli;
— fizik-geografik jarayonlarning muddati.
Shahar uchun tanlangan joy relefm ing xususiyati va 
landshaftning xushm anzaraligi nuqtai nazaridan, odam - 
lar hayoti uchun qulay sharoit yaratish va m e’moriy rejaviy 
kompozitsiyaning noyobligi masalasiga javob berish lozim.
Sahro yoki yarim sahroni hujalik darajasida o ‘zlashti- 
rish natijasida tu p ro q qatlam ini buzilishi, ya’ni deflyasi- 
yasi ro ‘y beradi. Bu esa atm osferaning changlanish jara- 
yonini tezlashtirishga olib keladi. Deflyasiya jarayoni juda 
kuchli boflgan holda changli (qora) bo‘ronlar sodir bo‘ladi. 
Shuning uchun qurilishda tuproqning sifati albatta nazarga 
olinishi kerak.
B unday zonalardagi shaharlar uchun sahroning no- 
m a’qul ta'sirlaridan maksimal izolyatsiya qilingan jam lam a 
yopiq rejaviy strukturalidir. Bunda shaharning aeratsiya va 
insolyasiyasini hisobga olgan holda aerogeliotermik oriyenta- 
tsiyasi juda m uhim rol o ‘ynaydi (18-rasm).
Shamol oqimining turbulentligini va shahar hududla- 
rida chang bosimini pasaytirish quyidagi omillarga bogfliq:
— magistral k o ‘chalari chegaralangan uzunlikka ega 
boflgan ko‘cha yo‘l tarmoqlarining yopiq halqa strukturasi:
— m aydonlarning ochiq fazoviy o ‘lcham larini qis- 
qartirish;
— qavatlari bir xil boflgan yoki qavatlarning chekkadan 
markazga qarab o ‘sib borish tartibidagi shahar qurilishi;
76
www.ziyouz.com kutubxonasi

---