Радиотехник тизимлар назарияси асослари

1 9 -r a sm . Shaharni rejalashtirish va qurish.
a — 60 ming odamlik shahaming bosh rejasi; b
— 
turar-joy
kvartal (daha)lari qurilishi; c ,d — «uy-blok» turidagi turar-joy hovlisi.
78
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

III.7.2. Sun’iy sug‘orish, obodonlashtirish,
suv oqimining o ‘zgarishi
Shahar va boshqa yashash joylarida yashil nihollarni 
sug‘orish butun o ‘sish davri m obaynida ko 'zd a tutilishi 
kerak.
Sug‘orish tizim lari sug‘orish, bezakli suv chiqarish 
(favvoralar) va mikroiqlim vazifalarini birga olib borish, 
qattiq to ‘sham alarni nam lash va yuvish uchun suv bilan 
ta'm inlashi, ham da barpo qilingan sun'iy suv havzalarini 
aylanishini ta'm inlashi lozim.
Sug‘orish tizim ining suv sarfi quyidagi form ula orq- 
ali topiladi:
Q . —Q ,+Q
+Q
,+ Q
^ t i z
^-sug 
^-oqava 
^oqizisn 
~ s u v
Bu yerda; Q sug. — yashil nihollarni sug‘orish u chun suv 
sarfi;
Qoqava — tarm oqni oqavaligini hosil qilish va uni to ‘ldi- 
rish uchun kerak b o ‘lgan suv sarfi;
Qoqizisii — Qattiq qoplam alarini nam lash va yuvish 
u c h u n suv sarfi;
Qsuv — suv havzalarini oqavaliligini hosil qiluvchi suv 
sarfi.
Qattiq qoplam alarni nam lash va yuvish uchun keta- 
digan sarfni 1 m 2 qoplam aga sutkasiga 3 L qilib belgilash 
lozim.
79
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IV b o b . SHAHARSOZLIK O B ’EKTLARINI
LOYIHALASHDA EKOLOGIK
MASALALARNI HAL ETISH
IV. 1. Sanoat korxonalarini joylashtirishda havo
havzasini himoyalash
Shaharlarda sanoat o b ’ektlarini barpo etishda shahar 
tashqi m uhitining ifloslanishiga jiddiy ta ’sir k o ‘rsatuvchi 
omil bo ‘lgan sham olning davomiylik rejimi, takrorlanishi 
va tezligi hisobga olinadi.
Sanoat korxonalaridan chiqadigan zararli chiqindilari- 
ning shahar seliteb hududiga va boshqa korxonalariga ta ’siri- 
ning oldini olish uchun ularbilan zararli chiqindi manbala- 
ri orasidagi sanitariya normalariga rioya qilish va ko‘kalam- 
zorlashtirilgan sanitariya — atmosferaga chiqariluvchi zararli 
chiqindi manbai bilan seliteb hudud chegarasigacha yoki bo- 
shqa zonagacha bo‘lgan masofa belgilanishi kerak.
Sanitariya-himoya zonalari — sanoat tizimi chegarasi 
va seliteb hudud chegarasi orasidagi hududdir.
Sanoat korxonalari zararliligi, texnologik jarayonlari- 
ning sharoit, chiqindilarni tozalash usuliga k o ‘ra 5 sinfga 
b o iin a d i, ularga m uvofiq ravishda sanitariya him oya 
oraliqlarining o ich am lari belgilanadi:
1- sinf — 1000 m;
2 - sin f — 500 m;
3 - sin f — 300 m;
4 - sin f — 100 m;
5 - sin f — 50 m.
Agar ayrim yirik sanoat korxonalarining sanitariya- 
him oya zonalari hatto 1 km da ham ularga tegishli seliteb
80
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

hududdagi zarur sanitariya-gigiyenik sharoitlarni ta'm in- 
lab bera olmasa, u holda sanitariya-him oya oraliqlarining 
oMchamlari hisoblash orqali aniqlanadi va Sog‘liqni-saq- 
lash vazirligi va Davarxitektqurilish q o ‘mitasi bilan birga- 
likda belgilanadi.
Rejaviy tashkillashtirishda 4 asosiy zonaga bo'linadi:
1. C an o at atrofi him oya ko ‘kalam zori (sanitariya- 
himoya zonasining um um iy maydoni 13—56 %);
2. Seliteb atrofhim oya ko‘kalamzori (17—58 %);
3. Rejalashtirishda foydalaniladigan zona (11—45 %);
4. Qishloq xo‘jaligi uchun foydalaniladigan zona (10 
km dan ko‘proq uzoqlikka ega b o ‘lgan sanitariya-him oya 
zonasi uchun) (20-rasm ).
Shakllangan shaharlarda sanitariya-himoya zonasining 
quyidagi uch xarakteristik turi boMishi mumkin:
— aylanm a (turar-joy qurilishlari korxonani b u tu n - 
lay o ‘rab olgan hol);
— sektor ko ‘rinishida (tu rar-jo y qurilishlari korxo- 
nani qisman o ‘rab olgan va zavod seliteb hududini chega- 
ralovchi asosiy tabiiy to ‘siqqa yopishgan holda);
— trapetsiya ko‘rinishida (korxona seliteb zonadan aj- 
rab qolganida).
Ifloslanish sharoiti va foydalaniladigan o‘simlik turlariga 
ko‘ra sanitariya-himoya zonasining hisobiy maydoni zonaning 
um um iy hududini 33 — 80 % atrofida b o ‘lishi mumkin.
Sanitariya-him oya zonasi param etrlarini belgilovchi 
him oya k o ‘kalam zori tashkil etishning asosiy funksional 
yo‘nalishi zararli chiqindilarni neytrallashdir.
K orxonalar to ‘p -to ‘p k o ‘rinishida joylashgan b o ‘lsa, 
sanoat zararli chiqindilari konsentrasiyasi oshishi mumkin.
81
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

„JJglcrod oksidi
Rcjaviy 
mimaqa osli 
Funksional r
minlaqa usli