D. V. Rasulova I. Xotam ov X. S. Asatullayev

Tapn 
/t*oyH3. 
ToproRUH 
6tOHec: Kan opramnoBan. 
u
ynpaBjrarb. MocKBa. 
HHpa-M.
1996. 
crp. 
107-122.
14 KD.M.Ochijob. Ochobm npeanpHHHMareJicKoro aejia. MocKBa. M ry. 
1992 
r .
crp. 200-201.
E.ASayjuiaeB, 
A.H6
pokhmob
, 
M.PaxHMOB. 
H
kthco
®
ih
raxjimr. 
T
ouikcht
. 
MekHaT.2001.159-161 -Serjiap.
M.UIapwJixyHcaeB, E.AGaynjiaeB. 
M chc*m cht: 100 
caB O Ji 
Ba 
*aBo6. 
— 
TounceHT. 
MexHax.2000 it. 283-6er.
17 B.M.CeMeHOB. 3K0H0MHKa ripennpn»Tnsi. 
MocKBa.2000 
r. I^emp 
jkohomhkm
h
MapKeraHra. CTp. 
28, 
A.BJT
hbihhh
BBeaeHHe 
b
pbiHO"iHyK) 3K0HOMHKy. MocKBa. Bkicuiax 
uiKOJia. 
1995. crp.247-248.
4 5

---

Zararsizlik 
nuqtasining 
o ‘zgarishiga 
mahsulot 
(xizmat) 
baholarining darajalari, ulam ing o ‘zgarishi, bir-birlik mahsulotga 
ketgan o ‘zgaruvchan xarajatlar va doimiy xarajatlam ing o ‘zgarishi kabi 
omillar ta ’sir etadi.
Zararsizlik nuqtasini aniqlashda bir qancha usullar mavjud (2.2.1- 
jadvalga qarang).
Kichik biznes subyektlarida zararsizlik nuqtalari va ko‘lamlarini 
aniqlashning amaliy ahamiyati ju d a katta.
1 - ja d v a l
18
Zararsizlik nuqtasini aniqlash usullari
T\r
A n iq la sh u su li
Izoh
1
i
ii
U-jam i o 'zgarm as xarajatlar; S-bir-birlik 
m ahsulotga ketgan o ‘zgaruvchan xarajatlar; P-bir- 
birlik m ahsulot bahosi.
2
o t = 
u
( P - S ) .
5
=Qk * s
_ zararsizlik nuqtasidagi m ahsulot miqdori
3
Ut = u * p
P - S
“ zararsizlik nuqtasidagi m ahsulot hajmi
Chunki, har bir subyekt o ‘z loyihalarini amalga oshirar ekan 
minimal, real va maksimal imkoniyatlarini aniq chamalay olishi kerak. 
Buning ham mikroiqtisodiy, ham makroiqtisodiy samarasi katta 
bo‘ladi. Endi, bevosita ishlab chiqarish koMamiga kelsak, ko‘lam 
samarasi, ijobiy va salbiy k o ‘lam samarasi, bir omilli va ko‘p omilli 
ko‘lam samarasi kabi tushunchalar m a’lum.
Yuqorida ta ’kidlaganimizdek, mamlakatimizdagi kichik biznes 
sub’-ektlari qaysi miqdorgacha ishlab chiqarish hajmlarini oshirib 
borishlari, ishlab chiqarishda foydalanilayotgan resurslardan qaysi 
birini qisqartirishlari 
(oshirishlari) yoki 
parallel 
qisqartirishlari 
(oshirishlari) kerakligi kabi iqtisodiy qarorlami qabul qilishda k o ‘lam 
samarasidan m uvaffaqiyatli foydalanishlari lozim.
Zararsizlik nuqtasi bir yil uchun quyidagi formula bilan topiladi:
18 rapn 
A * o y H 3 . T o p r o B b i ii 6 H 3 H e c: KaK o p r a m o o B a T b
u
y n p a B j u m ,. M ocK B a.H H pa-