Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

3-M ODUL. MARKETING TADQIQOTLARI VA
AXBOROTLAR TIZIM I
3.1. Marketing tadqiqotlari
Marketing tadqiqotlari "ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar va 
oxirgi foydalanuvchilami marketologlarga marketing imkoniyatlari va 
muammolarini aniqlash va topishda foydalaniladigan axborotlar orqali 
bog‘lovchi; marketing faoliyatini ishlab chiqish, takomillashtirish va 
hisoblash; marketing samaradorligini nazorat qilish va marketingni 
jarayon sifatida tushunishni rivojlantirishni o ‘z ichiga olgan jarayonlar 
yoki jarayonlar majmuyidir. Marketing tadqiqotlari ushbu m asalalami 
hal qilish uchun kerakli m a’lumotlami aniqlaydi, axborot yig‘ish usulini 
belgilaydi, m a’lumotlarni to ‘plash jarayonini boshqaradi va amalga 
oshiradi, natijalarni tahlil qiladi va ulam i bayon qiladi.
Marketing tadqiqotlari k o ‘plab marketologlar va iqtisodchi olimlar 
tomonidan turlicha ta ’riflanadi.
M asalan, Amerika M arketing Assotsiatsiyasi bu kategoriyani quyi- 
dagicha ifodalaydi: "Tovarlar va xizmatlami sotish bilan bog‘liq muam- 
molar to ‘g ‘risida m a’lumotlami muntazam yig‘ish, yozish va tahlil 
qilish.” 15
Richard Krisp fikricha,"marketing tadqiqotlari - bu marketing 
sohasidagi har qanday muammoga tegishli faktlami muntazam va to ‘liq 
o'm atish va tadqiq qilishdir.” 16
Klark fikricha, "Marketing tadqiqotlari -b u mahsulotlar dizayni, 
bozorlami, reklama va sotuvni boshqarishni obyektiv o ‘m atishdir17".
Garri Xarper "Marketing tadqiqotlari - bu mahsulotni ishlab 
chiqaravchilardan iste’molchiga yetkazib berish va sotish bilan bog'liq 
muammolami hal qilish bo‘yicha marketing ishlarini boshqarish, 
yig‘ish, ro ‘yxatga olish va tahlil qilish bo‘yicha olib borilgan barcha 
tadqiqotlar natijalarini qamrab oluvchi jarayon" sifatida ta ’riflaydi.18
15 
The D efin itio n o f M arketing,
A m erican M arketing A sso ciatio n .
16 R ichard D. C risp . M arketing R esearch. M cG raw -H ill, 1957. 798 pages.
17 D orie C la rk . R einventing You: D efine Y our B rand. Im agine Y our F u tu re . Source: 
w w w . dorieclark. corn
18h ttp ://w w w . yourarticlelibrary.com /m arketing/m arketing-research-m eanm g-definition-and- 
objectives-explained/25862
43

---

M arketing mahsulotlari va xizmatlari bilan bog‘liq masalalar 
b o ‘yicha sifatli va miqdoriy m a’lumotlami muntazam yig‘ish, yozish va 
tahlil qilish marketing tadqiqotlarida muhim ahamiyat kasb etadi. 
Marketing tadqiqotining maqsadi marketing aralashmasining (marketing 
m iks) o ‘zgaruvchan elementlari mijozlarning xatti-harakatlariga qanday 
ta ’sir qilishini aniqlash va baholashdir. Bu atama, odatda, bozor tad- 
qiqotlari bilan bir xil tushuncha yoki sinonim so ‘zlar sifatida qaraladi. 
Biroq mutaxassislar amaliyotchilar ular o ‘rtasida farq borligini ta ’kid- 
lashadi, chunki bozor tadqiqotlari bozorlar bilan shug‘ullanadi, marke­
ting tadqiqotlari esa bevosita marketing jarayonlari bilan shug‘ul- 
lanadi.19
Marketing tadqiqotlari odatda ikkita kategoriya juftligiga bo‘linadi:
• iste’molchi marketing tadqiqotlari;