Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

7. Noratsional talab. 
Tovarga b o ‘lgan talabga qarshi harakat qilish, 
sog‘liqqa zararli tovarlarga talabni kamaytirish aniq maqsadli harakat- 
larni talab qiladi, sigaretlar, spirtli ichimliklaming tarqalishiga qarshi 
turli tadbirlar o ‘tkaziladi. Marketing vazifasi mahsulot zarari to ‘g ‘risida 
m a’lumotlar tarqatish, narxlami ko‘tarish va tovarlarga egalik qilishni 
cheklashlar orqali, iste’molchilami o ‘z odatlaridan voz kechishga ishon- 
tirish.
Shunday qilib, talabning 8 holatiga to ‘xtalib o ‘tdik. M ana shu 
holatlam ing har biriga to ‘g‘ri keladigan marketing turlari mavjuddir.
Konversion marketing -
salbiy talabni bosib o ‘tishga yordam 
beradi, y a’ni yo‘q joyda talabni vujudga keltiradi, bunga ishontirish va 
tovar to ‘g ‘risidagi yolg‘on m a’lumotlami inkor etish orqali erishiladi. 
Masalan, urushdan keyingi yillarda sotuvda, sanoatda ishlab chiqilgan 
mayonez paydo b o id i. Xaridorlar buni tezda qabul qilmadilar. 
Faqatgina reklama vositasi bilangina mahsulotga talab vujudga keltirildi 
va taklif muvozanatlashtirildi.
Rag'batlantiruvchi marketing
- talabni uyg‘otadi, tovarlar xaridor- 
ni qiziqtirmasa va bugungi kunda o ‘z qiymatini yo ‘qotgan bo‘lsa, tovar­
lar noto‘g'ri joylashtirilgan bo‘lsa va boshqa bir necha hollarda talab
40

---

mavjud b o ‘lmasligi mumkin. Bunday sharoitda rag‘batlantiruvchi mar­
ketingning maqsadi iste’moichi bilan tovar o ‘rtasida foydali o ‘zaro aloqa 
o ‘matishdan, imkoniyatlami yaratishdan va shunday qilib, talabni yara- 
tishdan iboratdir.
Potensial talab mavjud, uni real talabga aylantirish kerak. Bu 
sharoitda 
rivojlanuvchi marketing
turidan foydalaniladi. Potensial talab­
ni real talabga aylantirish uchun birinchi navbatda yangi tovarlar yara­
tish ustida ishlash kerak, ya’ni talabni yangi sifat darajasida qondirishga 
erishish kerak. Rivojlanuvchi marketing - yashirin talabni qamrab oluv- 
chi va uni real talabga aylantiruvchidir.
Talabning pasayishi turli davrlarda har qanday tovar duch keladigan 
hodisa. Bu holatda 
remarketingdan
foydalaniladi. Remarketingning 
maqsadi talabni tiklash zarurligini bildiradi, ya’ni, tushib borayotgan 
talabni jonlantirishdir.
Talab o ‘zgarib turadi, talabni barqaror tutib turish kerak. Bu holatda 
sinxromarketing
turidan foydalaniladi. Sinxromarketing - tebranib tu- 
ruvchi talabni nisbatan barqarorlashtirishga va uni tartibga solishga 
yordam beradi. Bunday talab mavsumiy va boshqa tebranishlar bilan 
xarakterlanadi. Buning natijasida tovar taklifi talabga to‘g ‘ri kelmaydi. 
Shuning uchun sinxromarketingning strategiyasi talab va taklif m e’yo- 
rini tekislashdan iborat.
Talab firmaning imkoniyatlariga aniq javob beradi, talabning bir 
tekisda boTishiga erishish kerak. Bu sharoitda