Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

tarmoqlararo raqobatda 
turli tarmoqlar o ‘rtasida raqobat 
mavjudligini ko‘rish mumkin. Masalan bir hududga sarmoya kiritish 
niyatida b o ‘lgan sarmoyador tarmoqlar o ‘rtasida o ‘zi uchun eng foyda 
keltiradigan tarmoqni tanlaydi.
Resurslar doimo foyda normasi ancha past b o ‘lgan tarmoqda yuqo- 
riroq b o ig a n tannoqqa oqib o ‘tadi. Shu asosda tarmoqlararo raqobat -
tovar ishlab chiqaruvchilar o ‘rtasida o ‘z m ablagiarini eng foydali ishlab 
chiqarish sohasiga joylashtirish uchun kurash sodir b o iad i.
d) 
mintaqalararo raqobat 
davlatlar orasida yuzaga keladigan 
raqobat k o ‘rinishidir. Misol uchun, Yaponiyada avtomobil ishlab chiqa­
rish xarajatlari AQSHga qaraganda kamroq boigan ligi munosabati 
bilan, dunyo avtomobil bozorlaridagi savdolarda mavjud raqobat natija- 
sida yuzaga kelgan narxlar tizimi yapon avtomobil ishlab chiqaruvchilari 
uchun foydaliroqdir.
Shu sababli, avtomobil ishtiyoqmandlarining avtomobillarga b o i ­
gan ehtiyojining katta qismi Yaponiya avtomobillari hisobiga qondirila- 
di. Natijada ko‘proq chidamli b o ig an AQSH avtomobil ishlab chiqaruv­
chilari raqobat kurashida yutqazadilar.
158

---

2. 
Xaridorlar o ‘rtasidagi raqobat 
raqobatning boshqa turlariga 
nisbatan rivojlangan bozor xo ‘jaligida kamroq ahamiyatga ega. Albatta, 
har bir sotuvchi uchun xaridorlarning tovar uchun k o ‘proq haq 
toiaydigani afzaldir. Lekin, ishlab chiqarish taklifi talab bilan muvoza- 
natga kelgan vaziyatda xaridorlar o ‘rtasidagi raqobat ikkinchi o ‘ringa 
o ‘tadi. Raqobatning keskinlashuvi biron bir tovam i taklif etishni 
k o ‘paytirish uchun to'siq paydo bo‘lgan paytdagina yuzaga kelib, agar 
tovar yetishmasligi paydo bo ‘lsa, xaridorlar uni sotib olishda bir- 
birlaridan o'zishga intilib, sotuvchilarga balandroq narx taklif qiladilar. 
Sotuvchilar esa taqchil tovami talab narxi bo‘yicha, ya’ni xaridori 
chiqsa, iloji boricha, yuqori narx bo‘yicha sota boshlaydilar.
Xaridorlarning sotib olish imkoniyatlari bir xil boiganligi sababli, 
k o ‘p haq to ‘lay oladigan kishi ushbu vaziyatda afzal k o ‘riladi. Bunday 
raqobat natijasida barcha xaridorlar, har holda tovami sotib oladigan, 
tovar yetarli miqdorda boigandagiga qaraganda ko'proq haq toiay dig an 
xaridorlar va hech narsa sotib ololmaydigan xaridorlar ozm i-ko‘pmi 
yutqazadilar, chunki ulam ing ehtiyojlari qondirilmaydi.
3.