1-Ma’ruza. Bolalar jismoniy tarbiyasi texnologiyasi fanining predmeti va asosiy tushunchalari
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ilmiylik
– jismoniy tarbiya tizimining xarakterli belgilaridan biridir. Mamlakatimizda tadqiqotlar asosida yagona davlat dasturlari, o‘quv qo‘llanmalar, darsliklar yaratilmoqda, har bir yosh davri uchun jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik ko‘rsatkichlari me’yorlari ishlab chiqilmoqda, jismoniy tarbiya jihozlari va buyumlariga bo‘lgan talablar aniqlanmoqda. Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi bo‘yicha ilmiy ishlar, ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Tadqiqotlar natijasida erishilgan hamma yangiliklar amalda qo‘llanmoqda. Jismoniy tarbiya tizim i bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan zvenolarga bo‘linib, xozirgi kunda ham tarbiya jarayonining turli dasturlarining bajarilishi shu zvenolarda amalga oshirilmokda: 4 Ҳолдоров Т., Туленова Х.Б. Жисмоний маданият, жисмоний тарбия, спорт, туризм, ҳалқ миллий ўйинларининг назарий ва амалий асослари. ТДТУ босмахонаси, 2007 й. a) maktabgacha ta’lim (davlat va nodavlat maktabgacha tarbiya bola lar muassasalari) zvenosi; b) maktab yeshidagilar jismoniy tarbiyasi (umumiy urta ta’lim I-IX sinflar) zvenosi; v) urta maxsus, kasb-xunar ta’limi (akademik litseylar, kasb-xunar kolledjlari) zvenosi; g) oliy ta’lim zvenosi; d) armiya zvenosi; ye) oliy ta’lim va armiyadan so‘ngi xavasmandlik asosidagi jismoniy tarbiya zvenosi; Jismoniy tarbiya tizimi o‘zida kuydagi asosiy elementlarni birlashtiradi: a) jismoniy tarbiyaning maqsadi, vazifalari va prinsiplarining maqsadga muvofikligi; b) jismoniy tarbiya tizimida qo‘llaniladigan vositalar - gimnas tika, o‘yinlar, sport, turizm va boshqalar tipidagi jismoniy mashqlar; v) turli shakldagi pedagogik jarayon mobaynida qo‘llaniladigan metodlar (ta’lim jarayoni metodlari, sport trenirovkasi va mustakil mashg‘ulotlarida foydalaniladigan metodlar), vositalar g) Jismoniy tarbiya maqsadi kishilarni uyushtirish shakllari; d) jismoniy tarbiya mazmuni va natijalarida ifodalangan jamiyat va davlat talablari (normalar va dasturlar). 5 Jismoniy tarbiya tizimining umumiy tamoyillari - Jismoniy tarbiya nazariyasi va amaliyotida prinsiplarning xilma-xil guruxlari mavjud. Jismoniy tarbiya tizimining umumiy va metodik prinsiplari, jismoniy tarbiyaning ayrim ko‘rinishlari xususiyat larini ifodalovchi (masalan, sport trenirovkasi, kosmonavtlar, ut uchiruvchilar trenirovkasi va xokazo) prinsiplari mavjud. Ular bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, prinsiplarning yagona tizimini tashkil etadi. Eng avvalo, biz jismoniy tarbiya nazariyasining umumiy prinsiplari bilan tanishib chikaylik. Ular quyidagilardan iborat: a) jismoniy tarbiyaning mehnat va harbiy amaliyot bilan bog‘liqligi; b) shaxsni har tomonlama rivojlantirish; v) jismoniy tarbiyaning sog‘lomlashtirishga yo‘naltirish prinsipi. Jismoniy tarbiya jaraenida nazariy prinsiplar, bir tomondan, nizom vazifasini utasa, ikkinchi tomondan, jismoniy tarbiya jarayonida o‘qituvchini nazariy va metodik jixatdan ma’lum ramka (kolip)ga, yo‘nalishga soladi. Pedagogik jarayon va amaliy faoliyatda prinsip maj buriyat, qonun tarzida ahamiyat kasb etishi mumkin. Ayrim holatlarda: prinsipga jismoniy tarbiyadagi ma’lum bilimlarning bir qismi, yoki faoliyatga yo‘riqchi (ko‘rsatma beruvchi), yoki turli xil aloxida vazifani bajarish uchun umumiy asos deb karaymiz. Jismoniy tarbiya tizimining g‘oyaviy negizini, insonni har tomonlama rivojlantirish, shaxsni har tomonlama garmonik tarbiyalash, jamiyatni rivojlantirishda faol insonlarni yetishtirishdagi ilmiy mafkura va ma’naviyat tashkil etadi. 5 Саломов Р.С. Жисмоний тарбия назарияси ва услубиёти – Тошкент., Ўз ДЖТИ, 2013. O‘zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti I.A. Karimovning fikricha: «Jamiyat tarakkiyotining asosi uni mukarrar haloqatdan qutqarib qoladigan yagona kuch - ma’rifatdir». «Akl – zakovatli, yuksak ma’naviyatli kishilarni tarbiyalay olsakkina, oldimizga kuygan maqsadlarga erisha olamiz, yurtimizda farovonlik va tarakkiyot karor topadi». «Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q («Mulokot» jurnali 1998 yil 5 - son)». Respublika fukarolarini jismoniy va ma’naviy kobiliyatlarinihar tomonlama rivojlantirish, akliy, jismoniy, axlokiy, estetik va mehnat tarbiyasining uzviy birligi, jismoniy tarbiyani mehnat va Vatan mudofaasi manfaatlariga yo‘naltirish bo‘yicha olib borilmokda. 6 Jismoniy tarbiyaning xalqchilligi, birinchidan uning maqsadlari halkning hayotiy manfaatlariga mehnatga va Vatana mudofaasiga tayyorgarlik manfaatlariga mos kelishidan, ikkinchidan, bolalarning yoshligidan boshlab gimnastika mashg‘ulotlariga, o‘yinlarga, sportga, turizmga muntazam ravishda izchillik bilan ommaviy jalb etishdan; jismoniy madaniyat va sportning har bir kishi turmushiga singib borishidan; uchinchidan, jismoniy mashqlarning ko‘pchilik orasida keng tarqalgan halk milliy sport turlari va o‘yinlari vositalari bilan bir qatorda jismoniy tarbiya vositalaridan keng foydalanishdan iborat. Mamlakatimizda jismoniy tarbiya manfaatlari yuqoridagi extiyojlar bilan tugallanmaydi. Shu bilan birga jismoniy tarbiya maqsadlarini aniqlashda ularni asosiy hal kiluvchi extiyojlar deb xisoblash kerak. Shu sababli, jismoniy tarbiyani turmushda, xususan umumiy ta’lim kishilarning sihat – salomatligini va mehnat kobiliyatini saklash hamda mustaxkamlashning, ma’naviy birdamligi va irodasini chiniktirishning, bo‘sh vaqtini sog‘lom va ko‘ngil ochish vositasi deb yo‘l ko‘rsatiladi. Shunday qilib, jismoniy madaniyatning maqsadi, jamiyat madaniyatining bir qismi sifatida, kishilarni jamiyat kurilishida faol ishtirok etishini uning talablarini qondiruvchi jismoniy kobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirishni ob’ektiv zarurati bo‘lib xisoblanadi. Jismoniy tarbiyaning shu maqsadi respublikada jismoniy madaniyatni amalga oshiradigan barcha muassasalar va tashkilotlar uchun bab barovar tegishlidir. Bu maqsadni amalga oshirishda, shaxsni har tomonlama kamol toptirish prinsipining amaliy va sog‘lomlashtirish yo‘nalishi muxim ahamiyat kasb etadi. Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|