Ichki savdo iqtisodiyoti uz Дарслик doc

І
isob yili 
№
 
Ko‘rsatkichlar 
O‘lchov 
bir-ligi 
O‘tgan 
yili 
Reja 
haqi-
qatda 
o‘zga-
rishi, % 
O‘tgan 
yiliga 
nisbatan 
o‘zgarishi, 
% 
1 
Chakana 
tovar 
aylanishi 
Mln. 
so‘m 
3050 
3150 
3166 
100,5 
103,8 
2. O‘rtacha 
www.sies.uz
Page 151 of 356 

---

152
ro‘yxatdagi 
xodimlar-jami. 
Jumladan: 
Kishi 
33 
34 
34 
100,0 
103,0 
2.1 Sotuvchilar 
Kishi 
26 
27 
27 
100,0 
103,8 
2.2 Boshqa xodimlar 
Kishi 
7 
7 
7 
100,0 
100,0 
3. 
Mehnat 
unumdorligi 
3.1 Umumiy 
xodimlarniki 
Mln. 
so‘m 
92,4 
92,6 
93,1 
100,6 
100,8 
3.2 Sotuvchilarniki 
Mln. 
so‘m 
117,3 
116,7 
117,6 
100,5 
100,3 
Savdo korxonalarida ishchi xodimlar sonini rejalashtirish ularni quyidagi 
tarkibi (kategoriyalari) bo‘yicha amalga oshiriladi.
1.
Sotuvchilar 
2.
Magazinlarni boshqa ishchilari (savdo qilmaydigan magazin mudirlar, kassir 
nazoratchilar, yordamchi xodimlar – qarovul, farrosh). 
3.
Ma’muriy boshqaruv xodimlari 
Sotuvchilarni har bir savdo shoxobchasi bo‘yicha alohida hisoblash zarur. 
Buning uchun bir necha xil usuldan foydalanish tavsiya qilinadi.
I. o‘rtacha ro‘yxatga olingan sotuvchilar soni savdo shoxobchasidagi ishchi 
joylar soni (maydoni) uning ish vaqti yoki ishlash rejimi asosida aniqlanadi. Uning 
uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin.
t
Иж
Т
р
с
Х
⋅
=
.
р
с
Х
.
- 
rejalashtirilgan davrga ro‘syxatga olingan sotuvchilarning o‘rtacha soni; 
T – savdo shoxobchasining yillik (kvartal, oy) ishlash
 
davri, soat; 
www.sies.uz
Page 152 of 356 

---

153
Ij – savdo shoxobchasining ish joyi soni; 
t – bitta sotuvchining yillik (kvartal, oy) ish vaqti, soat. 
T – aniqlash savdo shoxobchasining haftada necha kun ishlashi (dam olishsiz), 
bayram kunlari ishlash yoki ishlamaslik, sutkada ishlash davri kabi 
ko‘rsatkichlarga bog‘liq bo‘ladi.
t – sotuvchining ishlash vaqtida bog‘liq mehnat ta’tili, bayramlar haftada ishlash kuni, 
soati kabilarga bog‘liq.

M: Magazin har kuni soat 8
00
–20
00 
ishlaydi (1 soat tushlik bilan), ya’ni 
sutkasiga 11 soat, dam olish kunisiz, dam olish kunlari 2 soat kam ishlaydi, ya’ni 18
00
gacha.
1 yilda 365 kun, 52 - dam olish kuni, 8 - bayram kunlarini tashkil qiladi. 1 
sotuvchiga 18 ish kuni mehnat ta’tili beriladi. 
O‘tgan yillar hisob-kitobi va sotuvchilarni ishga chiqishni tahlili bo‘yicha 1 
sotuvchi o‘rtacha bir yilda 6 kun ishga chiqmagan (har xil sabablar bo‘yicha). 
Magazinda 10 ish joyi mavjud.
Rejalashtirilgan yilga sotuvchilar sonini aniqlaymiz.
1. 1-ta sotuvchini rejalashtirilgan yilga ishchi kunini aniqlaymiz.
365-52-18-8-6 = 281 kun. 
2. 1-ta sotuvchini ish davri soat miqdori
281x7=1967 soat 
3.
Magazinning ishlash davri = (11· 365) - (52·2) –(8·2) =
=4015-104-16=3895 soat.
4.
Zaruriy sotuvchilar soni = 
та
20
8
,
19
1967
38950
1967
10
3895
≈
=
=
⋅
II. Sotuvchilar soni magazinning ishlash rejimidan kelib chiqib uning smenada 
ishlash va ishlashni uzluksizlik koeffitsiyentlarini aniqlash orqali amalga oshirilishi 
mumkin.
Smenalik koeffitsiyenti sutkada magazinning ish vaqtini 1 sotuvchining ish 
www.sies.uz
Page 153 of 356 

---

154
vaqtiga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi.
ic
м
c
с
t
Т
К
=
 
Masalan: magazin 11 soat ishlaydi, 1 sotuvchi 7 soat ishlaydi, bu holda, 
57
,
1
7
11
=
=
с
К
 
Uzluksizlik koeffitsiyenti magazinning bir yillik ish kunini 1 sotuvchining ish 
kuniga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi.
Сик
Мик
К
у
=