Ichki savdo iqtisodiyoti uz Дарслик doc

К
T
T
Т
Б
A
ЧТА
Б
A
⋅
=
÷
⋅
90
 
A
 
t
- assortiment turlari. 
3. Savdoni yangi tovarlar kelguncha uzluksiz ta’minlash uchun zarur bo‘lgan 
tovarlar (Ch) joriy to‘ldirish zahirasi. Bu zahira tovarlarni keltirish muddatiga tovar 
assortimentini oddiy yoki murakkabligiga bog‘liq. 
Tovar zahiralari bu elementi normativini ko‘p qismini tashkil qiladi va tovar 
kelganda (max), tovarlar kelishi arafasida (min) darajada bo‘ladi. 
Shuning uchun biz yuqorida keltirgan 3
t max
> 3
t m 
> 3
t1 min
qoidadan foydalanib tovarlarni keltirish muddatini o‘rtacha miqdori (Ch) aniqlanadi 
va normalashtirish jarayonida uning yarmi hisobga olinadi CH
½
.
Joriy to‘ldirish zahirasini normallashtirishda tovarlar kelishining davri va 
tezligi, talabning miqdori, buyurtma berish taritbi, buyurtmani bajarish sharti, 
tovarlarni tashishga va saqlashga ketadigan harajatlar miqdori hisobga olinadi.
Joriy to‘ldirish zahirasining miqdori optimallashtiriladi va bu ko‘rsatkich 
orqali joriy to‘ldirish zahirasi miqdori to‘la optimallashtirilishi mumkin. 
Tovar assortimentini umumiy soni va bir marotaba keltirishda necha xil 
www.sies.uz
Page 302 of 356 

---

303
303
assortiment kelishini hisobga olib tovar assortimentini to‘la komplektlash koeffitsenti 
aniqlanadi (Kk) va bu ko‘rsatkich orqali savdo korxonasida necha kundan keyin to‘la 
komplekt ta’minlanishi aniqlanadi.
Masalan: do‘konda matolarni turlari 15 xil.
Bir marotaba keltirishda 4 xil mato keltirildi, ularning keltirish muddati 1 
oyda bir marotaba, ya’ni 30 kunda.
Kk = 
267
,
0
15
4
=
Undan kelib chiqib,
CH = 
112
267
,
0
30
=
kun, buning yarmi 112 : 2 = 56 kun. 
4.Kafolat uchun zarur bo‘lgan tovar zahiralari. Bu zahira tovarlarni keltirish 
muddati buziladi, talab keskin o‘zgarishi va boshqa ko‘zda tutilmagan holatlar yuz 
berib kelganda savdoni ta’minlash uchun zarur bo‘ladi (K). 
Yuqoridagilardan kelib chiqib, jami tovar zahiralari normativi (N)barobar 
bo‘ladi: oddiy assortimentdagi tovarlar uchun
N=KS +Iz + Ch 
½
+K 
5.Murakkab assortimentli tovar guruhlari uchun
N= KS + IZ
+ (CH:KK) 
½
+K 
Ushbu normativni joriy to‘ldirish zahirasini (Ch) optimallashtirish orqali 
umumiy normativni optimal miqdorini aniqlash ingliz matematik olimlari Uilson – 
Uaytinlar tavsiya qilgan matematik modeldan foydalanish mumkin. Bu model 
tovarlarni keltirishga va saqlashga ketadigan harajatlarni minimallashtirish orqali 
hisob – kitob qilinadi. Buning uchun minimal harajatlar tovarlarni tashish optimal