N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi
-2 sinflarda sinfdan tashqari o‘qish darslarini tashkil etishda
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1-2 sinflarda sinfdan tashqari o‘qish darslarini tashkil etishda
integratsion yondashuv. Ma‘lumki, o‘qitish va tarbiya jarayoni bir —biri bilan uzviy bog’liq, lekin inson shaxsining shakllanishida tarbiya ustivor ahamiyat kasb etadi. Chunki, tarbiya ta‘lim jarayonining barcha majmuini o‘z ichiga oladi. Zamonaviy intelektual insonni tarbiyalashda integrativ ta‘limning barcha jihatlari(aqliy, axloqiy, iqtisodiy, mehnat, estetik, gigienik, huquqiy, jismoniy tarbiya)ni qamrab oladi va ularning o‘zaro bog’liqligini ta‘minlaydi. Integrativ ta‘lim jarayonida o‘quvchi, olamning yaxlitligini, koinot, tabiat qonunlarini, tabiat, jamiyat va insonlarning o‘zaro munosabatlari haqida har tomonlama bilimlarga ega bo‘lib kamol topadi. Tabiat go‘zalligini his qila olish, undan zavqlanish, e‘zozlash ko‘nikmalariga ega bo‘ladi. Ta‘limning globallashuvi sharoitida fanlararo uzviylikni kengroq qo‘llash ayni zaruriyatdir. Fanlararo uzviylik tamoyiliga tayanish ta‘lim muassasalari o‘quv jarayoni uchun tatbiqiy tus olishi lozim. Fanlararo uzviylik tamoyili turdosh o‘quv predmetlararo munosabatlarning murakkab jihatlarini to‘liq o‘zlashtirilishini ta‘minlab, bilimlarning ichki mohiyatiga kirib borishini ta‘minlaydi, natijada turli tizimlar 293 ichki aloqadorlik, integirativ yaxlitlik vujudga keladi. O‘quv jarayonida fanlararo aloqadorlikning amalga oshirilishi ta‘lim sifatiga kuchli ta‘sir ko‘rsatib: - ta‘limni modernizatsiyalash, innovatsion o‘qitish imkoniyatlarini kengaytirish imkonini beradi; - fanlararo aloqadorlik ta‘minlangan holda, darsni tashkil qila olgan o‘qituvchi o‘quvchilarda o‘zining faniga bo‘lgan qiziqishini oshiribgina qolmasdan, mazkur fanni o‘zlashtirishga yordam beradi. - fanlararo aloqadorlikni tizimli tarzda amalga oshirish natijasida o‘quv tarbiya jarayonining aloqadorligi sezilarli darajada ortadi. Maktabning asosiy vazifalaridan biri o‘quvchilarda dunyoga yaxlit, o‘zaro aloqador bo‘lgan birlik sifatida qarashni, uning global muammolari hamda bu muammolar yechimini ko‘ra va tushuna bilishni shakllantirishdan iborat. Ta‘lim mazmunida inson va uning dunyoga bo‘lgan munosabati: ―inson va tabiat‖, ―inson va jamiyat‖, ―inson va inson‖, ―inson va texnika‖, ―tabiat-inson- texnika-atrof-muhit‖ muammosi tobora markaziy o‘rin egallamoqda. Tabiatni o‘rganuvchi fanlarni bir sinfda bir marta o‘rganib bo‘lmaydi. Uni bog’cha, maktab, tizimida uzluksiz va uzviylik asosida o‘rganmoq zarur. Tabiiy fanlar ta‘limi mazmuni inson va tabiat aloqadorligi atrofidagi muammolarni o‘rganuvchi turli o‘quv fanlariga oid bilimlar uzviyligi va integratsiyasini aks ettirmog’i lozim, bu esa tabiiy fanlarga oid bilimlarni sifat jihatdan yangi o‘zgarishlarga olib keladi. Bu bilimlar o‘ziga xos sintez, tabiiy fanlarga oid bilimlar va insonparvar yo‘nalishlar majmui sifatida namoyon bo‘ladi. Ularning tafakkurning tizimli va ehtimolli uslubi sifatida tavsiflanishi tabiiy bilimlarning ajralib turadigan xususiyatlari sirasiga kiradi. Aynan uzviylik asosida tashkil etilgan integratsiya biosferani ilmiy bilish, inson faoliyatini o‘rganish, tinchlik uchun kurash bo‘yicha global masalalarning yechimini topishda tabiiy fanlarning o‘rnini samarali tarzda belgilab berish mumkin. Pirovard natijada, bu barcha maktab o‘quv fanlaridagi maxsus bilimlar bilan umumiy-madaniy bilimlar o‘rtasidagi o‘zaro nisbatning uzviylik asosida o‘zgarishiga 294 (keyingilarining foydasiga) olib keladi. Shu tariqa, uzviylik asosida tashkil etilgan integratsiya tabiiy fanlar ta‘limi mazmunini insonparvarlashtirishning asosiy mexanizmi sifatida namoyon bo‘ladi. Sinfdan tashqari o‘qish darslarini atrofimizdagi olam, ya’ni tabiatshunoslik fani bilan uzviylikda o‘tish, kichik yoshdagi o‘quvchilar ongida o‘qiyotgan asar matnini real tasvirlash va ongli tushunib yetish imkonini beradi. Yangi didaktik tizimni ishlab chiqishda dunyoni yaxlit idrok etish, tizimli tafakkur va «tabiat – inson» tizimini aksiologik jihatdan baholash dastlabki ko‘zda tutilgan maqsad bo‘lib hisoblanadi. Bunday yondashuvda o‘qitishdagi ilmiylik tamoyili butunlay yangicha sifat kasb etadi. Ilmiylik mezonlarida zamonaviy ilmiy uslubda fikrlashning bilimlar oldidagi shubhasiz ustunligi hisobga olinadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|