Enzimlarning faollanish energiyasi. Biokatalizator oksireduktazalar

Keywords: 
biocatalyst
, enzymology, exergonic reaction, activation energy, 
cofactor, substrate
 

---

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 2 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
DOI: 10.24411/2181-1385-2021-00165 
Academic Research, Uzbekistan 96 www.ares.uz 
KIRISH 
Biologik faol jarayonlar va moddalar alamashinuvi biologik katalizatorlarsiz 
sodir bo’lmaydi. Bu jarayon natijasida oddiy moddalar hosil bo’lishi, murakkab 
moddalar parchalanishi, yutilishi va parchalanishi natijasida organizmlar tiriklik 
hususiyatini saqlab qoladi. Enzimlar ta’sirida moddalarning parchalanishi yoki 
kerakli moddalarning biologik sintezga oid murakkab kimyoviy reaksiyalar, qisqa 
vaqt ichida, nisbatan past haroratda o’tadi. Ular bunday biokimyoviy reaksiyalarni 
hattoki milliard martta tezlashtiradi va o’zlari o’zgarishsiz qoladi. Har bir ferment 
faqat maxsus bir kimyoviy o’zgarishni katalizlaydi ya’ni ular spestsifikligi bilan 
farqlanadi. Bu esa optimal muhitni talab qiladi yani: optimum temperaturani, 
muhit(pH)ni, aktivatorlar ishtirokini. Tirik mavjudotlarda o’tadigan fermentli 
reaksiyalar mexanizmi juda murakkab bo’lib, ular juda tez sekundning kichik 
ulushlarida sodir bo’ladi. 
 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
 
Fermentlarni klassifikatsiyalash tamoyillari Xalqaro biokimyogarlar ittifoqini 
1961-yilda Moskva shahrida bo’lib o’tgan V kongressda ishlab chiqildi. Unga ko’ra 
fermentlar quyidagicha tasniflanadi: 
I sinf – Oksidoreduktazalar. Ular oksidlanish qaytarilish reaksiyalarini 
katalizlaydi. Bunda “vodorod donori – akseptor oksireduktaza” tizimida faoliyat 
ko’rsatadi.
II sinf – Transferazalar. Bular “donor – akseptor transferaza” tizimida faollik 
ko’rsatadi. 
III sinf – Gidrolazalar. Gidroliz reaksiyalarini amalga oshiruchi fermentlar. 
IV sinf – Liazalar. Bu sinfga kiruvchi fermentlar malekulalararo 
bog’lanishlarni katalizlovchi fermentlardir, yoki birikishni, yoki ajralish 
reaksiyalarini katalizlaydi. 
V sinf – Izomerazalar. Bu sinfga kiruvchi fermentlar bir xil izomerlarni 
ikkinchi xil izomerlarga aylanishini katalizlaydi. 
VI sinf – Ligazalar (Sintetazalar). Bu fermentlar fosforli birikmalarni
o’zgarishi natijasida hosil bo’ladigan kichik molekulalardan yirik molekulalarni 
sintez qilinishini katalizlaydi. [1, 85-86 ] 
NATIJALAR
Ko’pchilik fermentlar sitoplazmada erigan holda, yadroda va maxsus 
organellalarda uchraydi. Masalan, mitoxondriyalarda oksidlanish ya’ni nafas olish 

---