O’zbekiston respublikasioliyva o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti

AKTIV = XUSUSIY KAPITAL + MAJBURIYATLAR

---

8 
Bu tenglikdan ko'rinib turibdiki, xususiy kapital har bir xo'jalik yurituvchi 
sub'yektlar faoliyatining mulkiy va moliyaviy holatini ifodalaydi. 
O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2004 yil 15 
yanvaridagi 5-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan “Moliyaviy hisobot”ning 5-
shaklida xususiy kapitalning tuzilmasi quyidagilardan iboratdir deb ko'rsatilgan: 
ustav kapitali, qo'shilgan kapital, rezerv kapitali, taqsimlanmagan foyda, 
xususiy kapital bilan qoplanmagan zarar. 
1-chizma
. Xususiy kapitalning tashkil topish manbalari 
Xususiy kapital
deganda, xo'jalik yurituvchi sub'ektga tegishli bo'lgan 
mulkning qiymati tushuniladi. Bu kapital jami kapital bilan qarzga olingan 
kapitalning o'rtasidagi farq sifatida aniqlanishi mumkin, ya'ni: 
Kx = Kj - Kq 
Bunda: 
Kx
- xususiy kapital. 
Kj
- jami kapital.
Kq
-qarzga olingan kapital 
Xususiy kapitalni buxgalteriya hisobida aks ettirish uchun ularni bir 
qancha belgilar bo'yicha tasniflashni taqozo qiladi. Aksariyat olimlar xususiy 
kapitalni tasniflash belgilari sifatida ularning turlarini, xizmat muddatlarini, 
tashkil etish manbalarini olish zarur deb hisoblaydilar. 
Ularni tasniflashda moddiylik belgisini, turgan joyi, faoliyatda ishtirok 
etish darajasini ham e'tirof etish maqsadga muvofiqdir. Bundan tashqari, 
Xususiy kapital 
Ustav 
kapitali 
Qo’shilgan 
kapital 
Zaxira 
kapitali 
Taqsimlan
magan 
foyda 
Maqsadli 
jamg’arma 
lar 

---

9 
tasniflash belgilarining tartibini to'g'ri asoslash ham uni o'rganishda muhim 
omildir. Chunki, bu tizimni aniq belgilash xususiy kapital elementlarini 
bosqichma-bosqich birinchi, ikkinchi va uchinchi darajali schyotlarda aks 
ettirish, ular to'g'risidagi ma'lumotlarni umumiylikka qarab yig'ish, jamlash, 
to'plashning yaxlit tizimini yaratishga imkon beradi. Bu esa nazariy va 
metodologik jihatdan katta ahamiyat kasb etadi. 
Xususiy kapitalni tasniflashning tarkibiy tizimi quyidagi ketma – 
ketlikdan tashkil topishi lozim: