Registration of initial activities of civil the place of hydrographic and hydrogeological objects in the location of the population of bakhmal district

Мавлуда А. Худойназарова 
Учитель 
ТИИИМСХ НИУ Институт противоорошения и агротехнологии 
Шахло И. Суюнова 
Стажер-Исследователь 
Национальный университет Узбекистана 
О С Т А Т Ь Е
 
ORIENTAL JOURNAL OF GEOGRAPHY 
journal homepage: 
h t t p s : / / w w w . s u p p o r t s c i e n c e . u z / i n d e x . p h p / o j g

---

Oriental Journal of Geography 
 
ISSN: 2181-2772 
https://www.supportscience.uz/index.php/ojg 
 
48
Ключевые 
слова:
родник, 
эндемичный родник, поселение. 
Аннотация:
В данной статье описано 
влияние 
родников 
на 
размещение 
населенных пунктов, население. 
KIRISH 
Baxmal tumani hududi asosan Turkiston tog` tizmasi davomi hisoblangan Chumqor va 
Morguzar (Molguzar) tog`lari orasida, Sangzor vodiysida joylashgan, o’ziga xos hududdir. 
Baxmal tumani geografik o’rnining bir qancha o’ziga xos xususiyatlari mavjud. Eng avvalo 
tuman togʻ va togʻ oldi hududda joylashganligi. Ushbu xususiyat bir qancha imkoniyatlarga yo’l 
ochib beradi. Tuman hududining janubiy va janubi-sharqiy qismida joylashgan Chumqor va 
Morguzar tog’i ushbu hududning iqlimning shakllanishining bosh omili hisoblanadi. Aynan tog’li 
hududning mana shunday joylashuvi nam havo massalarining tuman ustida turib qolishini 
ta’minlaydi. Natijada namgarchilik ortadi, bu o’z navbatida o’simlik va hayvonot dunyosining 
xilma-xil bo’lishiga ta’sir ko’rsatadi. Bu jarayonlar o’zingizga ma’lum bir-biriga uzviy 
bog’langan. Tog’larning joylashuvi yoz faslida tekisliklarda issiq havo massalarining turib 
qolishiga sabab bo’ladi, ammo tog’dagi qalin o’simlik qoplami va ichki suvlari tekislikda 
joyashgan hududlarga nisbatan havo haroratining past bo’lishini ta’minlaydi. Salqin tabiat qo’yni, 
go’zal tabiat manzarasi yoz faslida barchani o’ziga chorlab turadi. 
ASOSIY QISM 
Tabiat va inson bir-biri bilan chambarchas bog’langan. Qadimdan kishilar tabiiy sharoiti 
qulay boʻlgan hududlarga intilgan va qulay sharoitga ega hududlarda muqim yashab qolganlar. 
Aholini biror hududni “vatan” qilishi uchun eng muhim omillardan biri bu suv hisoblanadi. Suv 
inson uchun hayotiy eng zarur boʻlgan tabiiy ne’matdir. Agar siz ma’lum bir hududning 
demografik xartasi bilan ichki suvlar xaritasini bir-biri bilan solishtirsangiz ular ustma-ust tushadi 
ya’ni ikkala obyekt ham bir yoʻnalishda joylashgan boʻladi.
Baxmal tumani aholi joylashuvini oʻrganish natijasida ham mana shu fikrlar oʻz tasdigʻini 
topdi. Avvalo Baxmal tumani aholisining joylashuviga eʻtibor qaratsak. Tuman aholisi asosan 
Turkiston togʻ tizmalari (Chumqor va Morguzar) etaklarida joylashgan. Xoʻsh, aholining bunday 
joylashuvidagi taʻsir koʻrsatuvchi asosiy omil nima?
Inson yashashi va xoʻjalik faoliyatini yuritishi uchun zarur boʻgan eng muhim resurslardan 
biri bu suv ekanligini biz yuqorida ham ta’kidlagan edik. Tumanda hozirgi kunda aholini toza 
ichimlik suvi bilan ta'minlash asosan yer osti suvlari hisobiga amalga oshirilmoqda.Tuman 
hududida mineral tuzlarga to'yingan, shifobaxsh buloqlar mavjud. 
Hududda shag`allarning suv o`tkazuvchanligi yuqori emas. Aniqlangan skvajinalarda 3.3 
l/sek dan 9.0 l/sek gacha o`zgaradi. Shag`allar filtratsiyasi koeffitsentlarining kattaligi 25l/ 
sutkadan 60 l/sutkagacha tebranadi. 

---