Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

(T alxisu n a vo m isi A flo tu n )
A g a r in s o n h a r q a n d a y h a y v o n d a n b i r o r n a r s a d a u s tu n
b o ‘lsa, u - n a r s a va x a tti-h a ra k a tla rn in g farqini ajratishga y o r d a m
b e r u v c h i b i r k u c h b o ‘lad i va in s o n o ‘s h a k u c h y o r d a m i d a
n a r s a l a r h a m d a x a t t i - h a r a k a t l a r i d a n o ‘z x o h is h i b o ‘y i c h a
f o y d a l a n a d i . I n s o n , u l a r n i n g qaysi biri f o y d a li, qaysi biri 
z a ra rli e k a n lig i o ‘z ig a r a v s h a n b o M m a g u n c h a k u z a t a d i va 
f o y d a lig in i t a n l a b o lib o ‘z l a s h t i r a d i , z a r a r l i g i n i ra d e tib , 
u l a r d a n o ‘zin i o lib q o c h a d i . K u c h l a r n i n g h a r a k a t g a a y lan ish i 
tajriba y o r d a m id a r o ‘yobga chiqadi. T ajrib an in g m o h iy a ti-a y rim
t u r l a r t o ‘g ‘risida fikrlash va o ‘s h a a y r im n a r s a la r b ila n m o s
k e l a d ig a n u m u m i y a t l a r h a q i d a m u l o h a z a q i l i s h d a n ib o ra td ir.
T ajriba 
0
‘tk azib, bu tajriba va h a ra k a tla rd a n a rs a n in g haqiqiy 
m o h iy a tig a q a r a m a - q a r s h i h olati h a q id a o ‘ylab a d a s h g a n o d a m
b a r k a m o l e m a s , balki b u is h d a kirn e n g k o ‘p tajrib ag a e rish sa, 
o ‘s h a e n g m o ‘’t a b a r va e n g b a r k a m o l i n s o n d ir. Y a n g lis h is h la r 
u c h u n sa b a b la r bisyor. U la r d a n (yanglish fik rlash d an ) sufstanik 
s a n ’at h a q i d a s o ‘z y u r i t g a n l a r f o y d a la n is h g a n .
D o n i s h m a n d kishilar, a y rim n a r s a la r u s tid a o ‘z kuzatishlari 
p a y tid a u m u m i y fik rlar va m u l o h a z a l a r g a s u y a n is h g a t u g ' m a
q o b iliy a tla ri b o 'l g a n o d a m l a r e m a s , balki ta jrib a o rq a li asl 
h a q iq a tg a yetishgan kishilar oqil insonlardir. S h u n in g d e k , ayrim 
narsalam i o 'z id a m ujassam etgan vaqt d a v o m id a o 's h a narsaning 
s h u n d a y i s h - h a r a k a t i b i r n e c h a b o r k u z a tils a , o ' s h a a y rim
n arsa s u b s ta n s io n a l b o 'l i b q o lad i. X u d d i b i r yoki ikki va u n d a n
h a m k o ' p m a r t a t o ' g ' r i g a p i r i l s a , h a q i q a t n i n g b u t u n l a y
h a q q o n iy lig i h a q id a g i m u l o h a z a t u g ' m a q o b iliy a tg a o 'x s h a b
q o lg a n id a y , b u n a rs a h a q i d a sh u i s h - h a r a k a t l a r k e c h g a n j a m a
57

---

A B U N A S R F O R O B I Y
v aq tig a q a r a b b a h o be rad i la r. Y o lg ‘o n g a p ir ilg a n d a h a m xuddi 
s h u n d a y b o 'l a d i . J a s u r lik , q o 'r q o q l i k yoki in s o n t a b i a tin in g
b o s h q a b i r o r j i h a t i n i b ir n e c h a b o r m u l o h a z a q ilin s a , u h o ld a
b u l a r h a q i d a h a m m a , d o i m o o ' z fikrini b ildiradi.
A g a r o q i l l a r o d a m l a r d a g i t u g ' m a q o b i l i y a t l a r n i n g b u
a h a m i y a t i n i b ils a la r e d i, o ' z k o 'n g i l l a r i d a k o 'p c h i l i k b a h o
b e r i s h i m u m k i n b o ' l g a n , k o ' p m a r t a q a y t a r i l u v c h i b i r o r
f a z ila tn i t o p g a n b o ' l a r e d ila r . K e y in u l a r o ' s h a fa z ila tn i, 
te s k a r i b i r o r ish q ilib , o d a m l a r d a n y a s h i r g a n b o 'l a r d i l a r ,
o d a m l a r e sa ( s h u te sk a ri i s h n i) lin in g avvalgi xislati, d e b
o 'y l a r e d ilar. Bu x u d d i i m o n , h a q g o 'y l i k , z o h id lik h a m d a
m a r o s i m l a r d a n yaxshi x a b a r d o r b o 'l g a n va ez g u lik la rn i xalq 
o r a s i d a t a r q a t u v c h i b i r p o k d o m o n t a q v o d o r n i n g i s h ig a
o ' x s h a y d i . U j o h i l h o k i m t a ' q i b i d a n q o ' r q i b s h a h a r d a n
q o c h m o q c h i b o 'l g a n . A m m o o ' s h a h o k i m t o m o n i d a n uni 
q a y e r d a n t o p i b b o ' l s a - d a , d a r h o l h ib s g a o lis h t o ' g ' r i s i d a
f a r m o n c h i q a r i l d i . T a q v o d o r s h a h a r n i n g h e c h q a y s i
d a rv o z a s id a n c h iq ib k e to lm a d i, u s u l t o n n i n g so q ch ilari q o 'lig a 
tu sh ib q o lish d a n q o 'rq a rd i. S h u n d a z o h id b a y r a m o n a kiyim lam i 
kiy ib y a s a n is h g a , q o 'l i g a t a n b u r o lib o 'z i n i y o l g 'o n d a k a m
m a s tlik k a solib, t a n b u r n i c h e r t i b k e c h a s i s h a h a r d arv o zasi 
o l d i g a k e lis h g a m a j b u r b o ' l d i . D a r v o z a b o n u n d a n : “ S e n
k i m s a n ? ” d e b s o 'r a d i. Z o h i d m a s x a r a o m u z j a v o b berdi: “ M e n
fa lo n c h i z o h i d m a n ” . D a r v o z a b o n , u s t i m d a n k u ly a p ti, d e b
o 'y l a b , lin in g y o 'l i n i t o ' s m a d i . S h u n d a y q ilib z o h i d , sira 
y o l g 'o n g a p i r m a y t a ’q i b d a n qutildi.
U s h b u m u q a d d i m a d a n k o 'z l a g a n m a q s a d i m i z , d o n i s h ­
m a n d A flo tu n ( P la to n ) o ' z ilm larini h a m m a o d a m l a r g a o s h k o r
e t i s h n i o ' z i g a e p b i l m a g a n i n i , s h u n i n g u c h u n t i m s o l l a r ,
m a jo z la r, t o p i s h m o q l a r va id ro k etishga q iyin u su llar vositasida 
ilm n i u n g a a lo q a si b o 'l m a g a n o d a m l a r t u s h u n a o l m a y d i g a n
d a ra ja g a y e tk a z g a n in i k o 'r i b c h iq is h d ir . B u, i l m n i n g q a d rig a
y e t m a y d i g a n yoki u n d a n t o 'g ' r i f o y d a l a n m a y d i g a n o d a m l a r g a
n is b a ta n t o 'g 'r i tadbirdir. A g a r ilm m a ’lu m va tu s h u n a r li b o 'lib
k o 'p c h i l i k o r a s i d a y o y ilg a n id a , A flo tu n balki ilm t o 'g 'r i s i d a
58

---

A F L O T U N Q O N U N L A R I M O H I Y A T I
o c h i q va a n i q g a p irg a n boMardi. M u t o l a a q iluvchi va e shituvchi 
e s a , u l a r n i b i r t i m s o l d e b , A f l o t u n s h u t i m s o l l a r o r q a l i
a s a r l a r i d a g i p i n h o n n u q t a l a r n i v a z i d d i y a t l a r n i t u s h u n -
t i r m o q d a , d e b o ‘y la s h i m u m k i n edi. U a w a l t u s h u n t i r g a n ,
k o ‘rsatib o ‘tg a n n u q ta la r id a t o ‘xtalib o ‘tir m a y , o ' z su h b a tla rid a
y o ritilg a n il m d a k o ‘r s a tilg a n la r n ig in a t a ’k idlaydi. Bu, u n i n g
“ Q o n u n l a r i ” d ag i u s u ld ir . Biz, b u k i t o b n i t u s h u n m o q c h i
b o 'l g a n va o 'r g a n i s h g a q iy n a l g a n o d a m l a r g a foydali b o 'lis h i 
u c h u n u n i n g u s h b u a s a r id a u q d irilg an asosiy m a ’n o n i t a ’kidlab 
k o 'r s a tis h g a a h d qildik.