18-MAVZU. ESTETIKANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI 287
c hegar a la nib qo lma yd ig a n ijt imo iy- ma ’ na viy ho d isa lar d ir . B iro q a na s hu
ma fk ura viylik
ma fkura bo z likk a
a yla nsa,
ya’ni ijo dkor mafkura uchun
a xlo q iylik da n c hek ins a, sa n’at da ha q iq iy bad iiy as ar yarat is hning ilo ji
bo‘lmaganidek, sport musobaqasida ham g‘irro mlik yo‘li bilan, «bir ama llab»
yut ib c hiq ib, haq iq iy g ‘a la ba ga er ish is h mu mk in e ma s, zero , haq iq iy g ‘a la ba
to mo sha binn ing ba ho s i bila n be lg ila nad i. Ma sa la n, fut bo l ma ydo nid a raq ib i
yiq ilib, o ‘r nida n t ura o lma yo t ganin i ko ‘rga n fut bo lc h i o ‘z i qu la y vaz iyat d a
bo‘lsa ham, to‘pni maydo n tashqarisiga chiqarib yuboradi, raqib o‘rnidan turib,
haka m t o ‘pni o ‘ying a k ir it is hg a ru xs at berga nida yiq ilga n raq ib n ing o ‘z i yo k i
ko ma nda do s hi u ni ya na ma ydo n t ashqar isiga c h iqar ib, t o ‘p ega llas h na vbat ini
ixt iyo r iy t arzda raq ib ko ma nda ga berad i. Bu – har ik ka la ko ma nd a
o‘yinchilarining jo‘mardligini, «haqiq iy yigit lar » ekanini, ularning faqat
jis mo niy e ma s, ba lk i a xlo q iy jihat da n ha m et uk lig in i ko ‘r sat ad i, t o mo s ha bin
hec h qac ho n u lar ning biro rt as ini t o ‘pni r aq ib iga ber ib qo ‘yd i d e b a yb la ma yd i,
a fsu s c he k ma yd i, ak s inc ha, xur sa nd bo ‘lad i, na mo yis h q iling a n mard lik da n
za vq la nad i.
Qad img i yu no nla r sa n’at ni «go ‘za l yo lg‘o n» de b at aga nla r , darha q iqat ,
san’atkor bizga «bo‘lmaganni bo‘lgan qilib» ko‘rsatadi, bizni chiro yli aldaydi.
Spo rt ning ko ‘pg ina t urlar ida ha m shu na qa ng i c hiro yli a ldo vni t o mo s ha q ilib
za vq la na miz. Ma sa la n, bo ya g i fut bo lg a qa yt a ylik: hu ju mc hi ro ‘p ara s idag i
raq ib in i, fut bo l t ili bila n a yt ga nda, «c hir o yli fint la r » bila n a lda b o ‘t ga nida biz
haq iq iy s a n’at ni ko ‘ra miz. Hat to report aj o lib bo ra yo t ga n jur na list qo yil
qo lga nid a n «Go ‘z a l! Bag ‘o yat go ‘za l!» de ma y ilo ji yo ‘q. Spo rt ning bad ii y
g imna st ika, s inxro n suz is h, su vga sa kras h k a bi t ur lar i r aqs sa n’at ida n
qo lish ma yd i, figura li uc h is h e sa, o ‘z iga xo s muz ust id ag i ba let , unda va bad ii y
g imna st ikad a mu s iqa sa n’at i ha m isht ir o k et ad i. Spo rt jis mo niy go ‘za llik n i
xu lq iy go ‘za llik va go ‘za l xat t i- haraka t lar vo s it a s ida ma ’na viy go ‘z a llikk a
a yla nt ir is hd ir . Shu ma ’no da spo rt chi ha m art ist . Mo hir spo rt chi o ‘z in i bir
mud dat ga jo nli ha yka lga a yla nt ira o lad i.
Shu la r bila n bir qat orda spo rt san’at uchun mat er ia l bo ‘lib x iz mat q ilad i.
bu nga
o‘zimiz guvo hmiz: biz sport mavzuidagi rangtasvir, grafika,
ha yka lt aro shlik na mu na lar in i ko ‘p ko ‘rga nmiz, hiko ya va q is sa la r ni o ‘q iga n miz.
B iro q, bu lar n ing ha mma s i s po rt ni sa n’at de b qa bu l q ilis h imiz uc hu n et ar li a so s
bo‘lo lma ydi. Buni sport estetikasi borasida jiddiy tadqiqotlar o lib borgan,
yuqo r ida no mi z ikr et ilg a n B. Lo u shu nda y t a’r ifla yd i: «I nso n bada nin ing –
t abiiy s hak ld ag i go ‘za llik eka n in i, spo rt chi q iyo fa s i id ea l bada n t uz ilis h in i
o‘zida mujassam et ishini e’t iro f qilar ekanmiz, sportdagi go‘zallikni san’atdan
ko‘ra, tabiatga taalluqli deyishimiz mumkin, zero, sportdagi go‘zallik ko‘p
ho lla rda t aso d ifiylik xu su s iyat iga eg a ».
B. Lo u a yna n ma na s hu o ‘r inda haq iqat ga yaq in ke la d i, d e b o ‘yla ymiz :
spo rt da san’at unsur lar i ma vju d, lek in u but un is ic ha o lga nda, sa n’at e ma s.
Ya’n i, spo rt est et ik ko ‘r inis h larg a ega, e st et ik za vq u yg ‘o t a o lad ig a n no sa n’at
so ha. Spo rt est et ika s i u ning a na shu xusu siyat lar in i t adq iq et ad i.
Shu nda y q ilib, biz bir bo b mo ba yn ida est et ik nazar iya lar ning no sa n’at
ob’ekt lar bilan bog‘liq asosiy turlarini imkon qadar ko‘rib chiqdik. Endi navbat
san’at estet ikasiga.