Buyum yuzasida uglerod miqdorining ortishi qatlamning mo‘rtligini
oshiradi. Shu sababli buyum yuzasida uglerod miqdori 1,1—1,2
%
dan
oshmasligi kerak.
Sementitlangan qatlamning xossalari harorat va shu haroratda
ushlab turish vaqtiga b o g iiq bo‘ladi (4.3-rasm).
4.3-rasm. P o‘latyuzasini uglerodga to ‘yintirish jarayonining harorat
va vaqtga bog‘liqligi grafigl
P oiatlarni uglerodga to‘yintirish jarayoni texnikada ta’mirlash
sohasida ham qoilaniladi. Bunda pistako‘mir
hamda faollashtiruvchi
birikmalar ishlatiladi va koks bilan shixta materialini tashkil etadi.
Shixtadagi B aC 03, tuzi uglerodning atomar holatda ajralib chiqishini
tezlashtiradi. C aC 0
3
tuzi esa shixta materiallarini bir-biriga yopishib
qolishidan saqlaydi. Ishlatilgan
shixta materiali elanib, yaroqli qismi
yana yangi shixta materialiga qo‘shib ishlatiladi.
P o iatni sementitlash harorati da ushlab turish vaqti talab
etilayotgan qatlamning qalinligiga b o g iiq b oiad i. Masalan, qat
lamning
qalinligi
0 , 8
mm ga teng b o iish i talab etilsa, yuqori haro
ratda tutib turish vaqti 7—8 soatni tashkil etadi. Agar dastlabki austenit
donalari mayda b o isa, sementitlash haroratini ko‘tarish mumkin.
Gaz muhitida (CO) buyum yuzasini uglerodga to ‘yintirish,
qattiq
muhitda to ‘yintirishga qaraganda bir qator afzalliklarga ega. Bunda
kerakli qatlam qalinligini ta’minlash oson, jarayonni bajarish vaqti
62
kam
va uni mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish mumkin.
Sementitlash uchun maxsus uskunalar qoilan ilm ayd i, shu pechdan
foydalanib termik jarayonlami ham o ‘tkazish mumkin.
Suyuq muhitda karbyurizatorda sementitlashda,
qattiq muhitda
karbyurizatorda sementitlashga nisbatan ish unum dorligi
3 - 5
marta
yuqori bo‘ladi. Bunda ko‘pincha tuz eritmalaridagi elektroliz
jarayonidan foydalaniladi. Mashina detallarining ish yuzalari uglerod
ga to ‘yintirilgandan keyin toblanadi va past haroratda h o ‘shatiladi.
Toblash natijasida uglerodli po‘lat yuza
qatlam ining qattiqligi
60-64 HRS ga, legirlangan poiatlarniki esa 58-61 HRS ga teng
boiadi. Keyin ular past haroratda bo‘shatiladi.
Dostları ilə paylaş: