Nurmurodov

Kazeinli yelimning 
asosiy tarkibiy qismini yog‘i olingan sutdan 
tayyorlangan quruq suzma tashkil etadi. Quruq kazein yelimi 5-10 
mm li qattiq donachalar ko‘rinishida yoki oqish, ba’zan och sariq tusli 
kukun holida tayyorlanadi. Kukun (tolon holidagi) kazein yelimi 
kazein, so‘ndirilgan ohak, natriy ftorid, soda mis kuporosi va kerosin 
aralashmasidan iborat. Bu moddalar tegishli yelimning turli 
xossalarini yaxshilash uchun qo‘shiladi. Masalan, mis kuporosi 
yelimning nam va suvga chidamliligini oshirib, chirishdan saqlaydi; 
kerosin esa tolonning mushtlashib qolmasligini ta’minlaydi; natriy 
ftorid va soda erituvchi sifatida qo‘shiladi; so‘ndirilgan ohak 
yelimning o ‘ta puxtaligini ta’minlaydi.
Sanoat miqyosida kazeinli yelimlaming «Ekstra» va oddiy navlari 
ishlab chiqariladi.
Kazeinli yelim besh oy muddat ichida foydalanishga yaroqlidir.
106

---

Yuqorida nomlari qayd qilingan yelimlar faqat yog‘och mate­
riallami o ‘zaro biriktirish uchun moijallangan.
Turli materiallami bir-biriga yelimlab yopishtirish uchun esa 
karbinolli yelimlardan keng foydalaniladi.
Karbinolli yelim 
(МПФ-1, БК -2, JI-4 va b.) tashqi ko‘rinish 
jihatidan rangli glitseringa o ‘xshash xushbo‘y, och sariq rangli, tiniq 
suyuqlikdir.
Material ustiga yupqa qilib surtilgan bu yelim tezda qotib, 
benzinda, moylarda erimaydigan, suv va kislota ta’siriga chidamli 
parda hosil qiladi.
Karbinolli yelim bilan yog‘ochni metallga, metallni shisha, charm, 
marmarga yopishtirib, mustahkam, ajralmas birikmalar hosil qilinadi.
Glyutinli yelim. 
Hozirgi vaqtda bu yelimlar o‘zlarining ko‘pgina 
ijobiy xususiyatlari (yuqori mustahkamlikka ega boigan birikmalar 
hosil qilishi, tayyorlanishining oddiyligi, kimyoviy inertligi, zararsiz- 
ligi, tayyor yelimni saqlash juda osonligi va b.) tufayli sanoat miq- 
yosida sintetik yelimlami deyarli siqib chiqarmoqda.
Lekin, bunday yelimli birikmalarning uzoq qotishi yelimlaming 
kamchiligi hisoblanadi.
Glyutinli yelimlar tarkibidagi boshlangich moddalarga qarab 
go‘shtparda, suyak va baliq yelimlariga boiinadi.