1-amaliy mashg‘ulot. Sanoq sistemalari asoslarini amaliy o‘rganish Ishdan maqsad

---

1-amaliy mashg‘ulot. 
Sanoq sistemalari asoslarini amaliy o‘rganish 
Ishdan maqsad: 
Talabalarga joriy mavzuga oid bilimlarni berish hamda sanoq 
sistemalarida misollar ishlashni va komyuter qurilmalari ishlash prinsplari sanoq 
sistemasiga asoslangaligi haqida umumiy ma’lumotlar berish . 
Topshiriq: 
Joriy mavzuga oid bilimlarni shu ko‘rsatmaga asosan 
mustahkamlash, misollar yechish va o‘z xulosa va bilimlarini namoyon etish, hamda 
hisobotlar tuzishdan iborat. 
Nazariy qism: 
Sanoq sistemalari haqida umumiy tushuncha berish va ikkilik sanoq sistemasi, 
sakkizlik sanoq sitemasi, o‘nlik sanoq sistemasi va o‘n oltilik sanoq sistemasi 
yuzasidan misollar ishlash va bir sanoq sitemasidan boshqa sanoq sistemasiga o‘tish 
bo‘yicha jadval tuzish bo‘yicha bilim ko‘nikmlarni hosil qilish. 
Sanoq sistemasi haqida tushuncha
. Sanoq sistemasi — bu, sonlarni 
belgilangan miqdoriy qiymatga еga bo‘lgan belgilar asosida nomlash va tasvirlash 
usulidir. Sonlarni tasvirlash usuliga bog’liq ravishda sanoq sistema pozitsion va 
nopozitsion bo‘ladi. 
Pozitsion sanoq
sistemasida har bir raqamning miqdoriy qiymati uning 
sondagi joyiga (pozitsiyasiga) bog’liq bo‘ladi. Quyidagi jadvalda pozitsion sanoq 
sistemaga misollar keltirilgan( 1-rasm): 
Asosi 
Sanoq sistemasi 
Foydalaniladigan belgilar 
2 
Ikkili 
0,1 
3 
Uchli 
0,1.2 
4 
To‘rtli 
0,1,2,3 
5 
Beshli 
0,1,2,3,4 
8 
Sakkizli 
0,1,2,3,4,5,6,7 
10 
O‘nli 
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 

---

12 
O‘n ikkili 
0,1,2,3,4,5,б,7,8,9,А,В 
16 
O‘n oltili 
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F 
1-rasm 
Sonning pozitsion sanoq sistemasida tasvirlash uchun ishlatiladigan turli 
raqamlar miqdori (N) sanoq sistemasini asosi deyiladi. Raqamlar qiymati 0 dan N-1 
gacha oraliqda yotadi. Umumiy holda ixtiyoriy sonni N asosli sanoq sistemasida 
yozish quyidagi yig’indi ko‘rinishiga еga: 
A
n
A
n-1
A
n-2
… A
1
A
0
,A
-1
A
-2
= 
А
n
В
n
+ A
n-1
B
n-1
+ ... + A
1
B
1
+ А
0
В
0
+ A
-1
B
-1
+ А
-2
В
-2
+ ... (1) 
bu erda, pastki indekslar raqamning sondagi joylashgan joyini (razryadini) 
aniqlaydi: 
B 
— 
sanoq sistemasi asosi;
n — raqamlarni pozitsiyasi(o‘rni); 
An , An-1, An-2 … A1, A0, A-1, A-2 — berilgan sonni raqamlari; 
indekslarning musbat qiymatlari — sonning butun qismi uchun; 
manfiy qiymatlar — kasr qism uchun; 
Misol: 23,4310=2*101+3*100+4*10-1+3*10-2