O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

Kuchlar sistemasi - 
agar bir vaqtning o‘zida bir jism (yoki jismlar)ga bir nechta 
kuchlar ta’sir etgan holga aytiladi va kuchlar toʻplami koʻrinishida belgilanadi: 
(
,
), yoki {
,
}. 
Tekislikda joylashgan kuchlar sistemasi - 
kuchlarning ta’sir chiziqlari bir 
tekislikda yotgan holda boʻladi va tekislikda berilgan kuch quyidagicha 
belgilanadi: 
=
+
,
(1.19) 

---

24 
yoki 
fazoviy kuchlar sistemasi 
- kuchlarning ta’sir chiziqlari uch oʻlchovli fazoda 
boʻlsa,
=
+
+
,
(1.20) 
bunda ,
,
-kuchning koordinata oʻqlaridagi proyeksiyalari, 
, , -koordinata oʻqlarining yoʻnalishlarini aniqlovchi birlik vektorlar. 
Agarda barcha kuchlarning ta’sir chiziqlari bir nuqtadan o‘tsa, bunday kuchlar 
kesishuvchi kuchlar sistemasi
deyiladi (1.17,a,b-shakl). Kuchlarning ta’sir
chiziqlari o‘zaro parallel holda bo‘lsa, bunday kuchlar 
parallel kuchlar sistemasi
deb ataladi(1.18-shakl). 
 
 

1.17-
 
shakl .
1.18-shakl. 
 
Yoyilgan kuchlar 
deb, biror yuzaga ( yoki kesmaga ) ta’sir qiluvchi 
parallel kuchlar sistemasiga aytiladi. Masalan, idishdagi suyuqlikning idish tubiga 
va devorlariga bosim kuchi. Yoki shamolning bino devorlariga va tomiga ta’siri. 
Aksariyat muhandislik hisoblash ishlarida birorta yuza bo‘ylab ma’lum qonuniyat 
bo‘yicha taqsimlangan yuklarni uchratish mumkin. Bir tekislikda joylashgan 
shunday yuklardan ba’zilarini ko‘rib chiqamiz. 
Tekislikda taqsimlanib (yoyilib), joylashgan yuklar 
intensivligi
 
bilan 
xarakterlanadilar, ya’ni har birlik masofaga tushayotgan kuch bilan xarakterlanadi. 
Intensivlik kuchning masofaga (uzunlikka) nisbatiga teng, (N/m) bilan 
o‘lchanadi. 
1)