O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

Uchinchi qonun (ta’sir va aks ta’sir qonuni):
ikki moddiy nuqtaning 
oʻzaro ta’sir kuchlari qiymat jihatidan teng, yoʻnalishi qarama-qarshi va kollinear 
(bir toʻgri chiziqda yotgan) kuchlar boʻladi(1.13-shakl): 

---

21 
1.13-shakl. 
= -
. (1.13) 
Nyuton 
moddiy 
nuqtaning 
harakati 
haqidagi 
uch 
qonunlarini 
umumlashtirib, ikki moddiy nuqtaning gravitatsion maydonidagi tortilish qonunini 
yaratdi. 
 
Nyutonning gravitatsiyon tortilish qonuni: 
ikki moddiy nuqtaning 
gravitatsion maydonidagi tortilish kuchi ularning massalariga toʻgʻri proporsional, 
ular orasidagi masofaga teskari proporsiyonal: 
F=G
, (1.14) 
bu yerdа F-ikki mоddiy nuqtaning oʻzaro tortishish kuchi; 
G-gravitatsion doimiysi, tajriba yordamida aniqlangan qiymati
G=0,6673 м
3
/кг сек
2
; 
m
1
,m
2
- mоddiy nuqtalarning massasi; 
r- mоddiy nuqtalar orasidagi masofa. 
1.14-shakl. 
 
Ogʻirlik kuchi: 
agar moddiy nuqta Yer shariga yaqin boʻlsa, bu tortishish 
kuchi Yerning tortishish kuchiga aylanadi. (1.14) ifodadagi F oʻrniga P, m
1
=m va 
m
2
=M
yer
, r- Yerning markazidan jismgacha boʻlgan masofa deb, 
P=G
(1.15) 

---

22 
va g=G
(1.16) 
ni g-erkin tushish tezlanishi (gravitatsion tezlanish) bilan almashtirib, 
P=mg (1.17) 
hosil boʻladi. Demak r masofaning oʻzgarishiga qarab, ogʻirlik kuchi ham 
oʻzgaradi(1.15-shakl). Koʻp muhandislik hisoblarda ogʻirlik kuchi Yer sharining 
suv sathiga va 45
о
geografik kengligidagi oʻrni “