Microsoft Word tajyor mahsulotlarni hisobga olish

5. MAHSULOTNI CHIQARISHGA SARFLANGAN MATERIALLARNI 
NAZORAT QILISH. 
Ishlab chiqarishda materiallarning sarflanishi ustidan nazorat olib borish - bu bir xil 
mahsulot ishlab chiqarishda sarflangan materiallarning xaqiqiy sonini ularning meoyorda 
ko`rsatilgan soni bilan taqqoslashdir. Bu o`rinda ular o`rtasidaga farq ortiqcha harajat yeki tejam 
bo`lishi mumkin. Materiallarning sarflanishi ustidan turli usullar yerdamida nazorat olib boriladi: 
hujjatlashtirish. inventar, partiya bo`yicha bichish va boshqalar. 
Birinchi usul yerdamida materialning bir turini ikkinchi tur bilan almashtirilganda vujudga 
keladigan farq hisobga olinib, talabnoma bilan rasmiylashtiriladi. Ushbu hujjatda materialning 
meoyor bo`yicha sarflash soni va almashtirilgan materialning sarflanishi xususida har bir 
partiyasi bo`yicha aniqlanadi. Buning uchun bichish varaqasi yuritiladi. Unda ishlab chiqarish 
topshirigini bajarish uchun berilgan materialning xaqiqatan sarflanganligi ko`rsatiladi. Har bir 
bichish varaqasi bo`yicha material sarflash natijasi aniqlanadi. 
Inventar usuli bo`yicha material sarflash natijasi hisobot oyi oxirida chiqarilmay, balki 
qolgan materialni inventarizatsiya qilish yo`li bilan aniqlanadi. 
Sarflangan materialning xaqiqiy soni sexlarda ishlatilmay qolgan materiallarning hisobot oyi 
boshidagi qoldig`iga sarflash uchun olingan materialning sonini qo`shib, inventarizatsiya 
natijasida aniqlangan ishlatilmay qolgan materiallar sonini ayirish yo`li bilan aniqlanadi. So`ngra 
sarflangan materialning xaqiqiy soni meoyordagi son bilan solishtiriladi va o`rtadagi farq 

---

14
aniqlanadi. Materialning meoyordagi sarfi ishlab chiqarilgan mahsulot sonini bitta mahsulotni 
ishlab chiqarish uchun belgilangan material meoyoriga ko`paytirish yo`li bilan aniqlanadi. 
Material boyliklaridan to`g`ri foydalanish maqsadida har bir korxona zarur bo`lmagan 
materiallarning bor yeki yo`qligini tekshirib ko`rishi lozim. So`ngra bu xaqda yuqori 
tashkilotlarga (vazirlik yeki boshqarmalarga) maolum qilinadi. O`z navbatida yuqori tashkilot 
zarur bo`lmagan materiallarni kirim orderidan mavjud korxonalar o`rtasida qayta taqsimlaydi. 
Yuqori tashkilotlar tomonidan qayta taqsimlanmagan materiallarni korxona boshqa 
tashkilotlarga sotishi mumkin. Bunday operatsiyalarga quyidagicha buxgalteriya provodkalari 
tuziladi: 
1. Materialni haridorga jo`natish: 
D-t-45-«Jo`natilgan tovarlar». 
K-t-10-«Materiallar» scheti. 
2. Sotish: 
D-t-51-«Hisob-kitob scheti».
K-t-4b-«Mahsulot (ish, xizmat) realizatsiyasi» scheti. 
3. Sotishdan so`nggi buxgalteriya yozuvi: 
D-t-4b-«Mahsulot (ish, xizmat) realizatsiyasi» scheti.
K-t-45-«Jo`natilgan tovarlar». 
Bu operatsiyalar schetlarda quyidagi ko`rinishda aks ettiriladi: 
D- 46 «Mahsulot realizatsiyasi» 
K-45-«Jo`natilgan tovarlar»