O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

 

---

13- mavzu: Buxoro shahri me'morchiligi tarixi
. 
Reja: 
1. Ark qal'asi va Ismoil Samoniy maqbarasi.
2. Minorai Kalon.
3. Mag'oki Attori masjidi me`morchiligi.
4. Chashma Ayub maqbarasi.
5. Sayfiddin Boxarzi va Buyan Qulixon maqbaralari.
6. Ulug'bek madrasasining arxitekturasi.
7. Masjidi Kalon arxitekturasi. 
8. Mir Arab madrasasining arxitekturasi.
9. Labi hovuz me'moriy ansambli.
10. Xo'ja Zayniddin va Baland masjidlari me'morchiligi.
11. Toq, tim va hammomlar ar tekturasi.
12. Qo'sh madrasa arxitekturaviy ansambli.
13. Bahouddin Naqshbandiy madaniy meros obyekti.
14. Chor Bakr arxitekturaviy ansabli.
15. Chor Minor madrasasi arxitekturasi.
16. Bolohovuz masjidining arxitekturasi. 
17. Sitorai Mohi Xosa me'moriy kompleksi. 
Maqsad
: Ark qal'asi. Ismoil Samoniy maqbarasi. Minorai Kalon. Mag'oki 
Attori masjidi me morchiligi. Chashma Ayub maqbarasi. Sayfiddin Boxarzi va 
Buyan Qulixon maqbaralari. Ulug'bek madrasasining arxitekturasi. Masjidi Kalon 
arxitekturasi.Mir Arab madrasasining arxitekturasi. Labi hovuz me'moriy 
ansambli. Xo'ja Zayniddin va Baland masjidlari me'morchiligi. Toq, tim va 
hammomlar ar tekturasi. Qo'sh madrasa arxitekturaviy ansambli. Bahouddin 
Naqshbandiy madaniy meros obyekti. Chor Bakr arxitekturaviy ansabli. Chor 
Minor madrasasi arxitekturasi. Bolohovuz masjidining arxitekturasi.Sitorai Mohi 
Xosa me'moriy kompleksi to`g`risidagi tasavvurlarini boyitish va bu boradagi 
ma`lumot berish. 
 Ark qal'asi va Ismoil Samoniy maqbarasi. 
Eng ko'hna madaniy meros 
obyektlaridan biri Ark qal'asi bo'lib, u qadimda Buxoro shahrining markazi 
hisoblangan. Buxoro arki milodning boshlarida qurila boshlanib, XVI asrda 
Shayboniylar sulolasi davrida ansambil holiga kelgan.
 

---

Ark qal'asining barpo etilishi Eron podshosi va turk ayolining farzandi 
Siyovush nomi bilan bog'liqdir. Ma'lumotlarda keltirilishicha, Siyovush 
Samarqand podshosi Afrosiyobdan yengilgach, shu yerda - Zarafshon daryosining 
quyi irmoqlaridan birining sohilida to'xtagan va shaharning yaratilishaga asos 
solgan. Siyovush Afrosiyob tomonidan o'ldirilganlrgidan keyin Buxoroning sharq 
darvozasi yonida ko'milgan degan rivoyatlar bor. 
VII asrda Buxoro hokimi Bidun vayrona holiga kelgan arkni qayta tiklatgan. 
O'sha davrda ark oldida katta maydon - registon, uning atrofida savdogar va 
zodagonlarning yuzlab qo'rg'onlari bo'lgan. Hokim va uning qarindoshlari qo'rg'oni 
yonida asosiy shahar — shahriston joylashgan. 
Ko'plab me'moriy yodgorliklarni o'zida jamul-jam etgan ko'hna Ark qal'asi 
ko'p asrlar mobaynida amirlikning qarorgohi bo'lib kelgan. Bu yerda amir, uning 
bosh vazirlari, harbiy boshliqlar, amirning ko'p sonli xizmatchilari yashaganlar. 
Ark qal'asida hukumronlar uchun saroy, ko'rinishxona, masjid va turar joy binolari 
barpo bunyod etilgan. 
Ark qal'asi baland mustahkam peshtoq bilan ulug'langan. Registon 
maydonining salobati hokimiyatning buyukligini ko'rsatgan, uni bosib olish 
mumkin emaslik belgisini bildirgan. Uning devorlari tevaragida shahriston 
joylashgan. Shahristonni savdo-hunarmandchilik maskani — rabot qurshab 
turgan. 
Ark qal'asida Rudakiy, Firdavsiy, Abu Al ibn Sino, Farobiy, Umar Xayyom 
singari ulug' insonlar yashab ijod qilganlar. Ark to'g'risida Abu Ali ibn Sino 
quyida keltirilgan fikrni bildirgan: «Men bu yerdagi kutubxonada shunday 
kitoblarni topdimki, ularni avval ko'rmaganman va umrimda boshqa ko'rmadim 
ham. Men ularni o'qidim va shundan keyin har bir olimning o'z fani bo'yicha 
o'rnini angladim. Mening oldimda fanlarning tubidagi shunday eshiklari 
ochildiki, men ularni tasavvur ham qilolmasdim. Arkdagi kitobxonaning 
keyingi taqdiri sir bo'lib qolgan. Kutubxona janglardan birida talab ketilgan 
bo'lsa ajab emas degan» ma'lumotlar bor. 

---