O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

Sayfiddin Boxarzi va Buyan Qulixon maqbaralari.
Temuriylar davriga 
mansub Buxorodagi me'moriy yodgorliklar qatoriga Sayfiddin Boxarzi va Buyan 
Qulixon maqbaralari ham kiradi Sayfiddin Boxarzi Chingizxon lashkarlari 
tomonidan vayron etilgan xalqning sevimli masjid va madrasalarini 
saqlashga buyuk hissa qo'shgan insonlardandir. 1261-yilda Sayfiddin 
Boxarzining o'limidan so'ng diniy idora uning nomini muqaddas deb e'lon 
qilgan. Shundan so'ng Fatxobod qishloqchasida uning qabri ustida xonaqoh 
qurilgan. XIII-XIV asrlarda Sayfiddin Boxarzi - «jahon shayxi»qabri 
ustiga maqbara bunyod etilgan.
 
Shaklining ulkanligi, konstruksiyalarining kattaligi bilan Sayfiddin 
Boxarzi yodgorligi e'tiborga sazovordir. Somoniylar maqbarasiga o'xshab 
faqat maqbara emas, balki u ham daxmaxona, ham ziyoratxonalardan 
tashkil 
topgan. 
Demak, 
bu 
maqbaraning 
rejasi 
bir 
muncha 
murakkablashgan. Xonalarning ustida ikkita gumbazning yarati isl 
:
maqbara 
binosi shakli va kesimini aniqlab bergan. Dcvorlarning chk va tashq 
tomonlarida bezaklar, naqshlar bo'lmasligi, ushbu inshootning yana bir 
fardi jihatidir. Shunga qaramasdan inshoot e'tiborga loy iq darajada puxta 
ishlangan. 
 Ulug'bek madrasasining arxitekturasi.
Temuriylar davrida Mirzo 
Ulug'bek tomonidan Samarqanddan tashqari Buxoro (1417 -yil) va 

---

G'ijduvonda (1433-yil) ham madrasalar qurdirilgan
.
Demak, Temuriylar 
davrida Buxoroda nafaqat din, balki maorif ham rivoj topgan.
 
Buxoro shahridagi madrasa Mirzo Ulug'bek barpo ettirgan uch madrasaning 
eng qadimiysidir. Ushbu madrasa to'gri to'rtburchak shaklida, old eshigi serhasham 
peshtoqli ishlangan. Kiraverish - yo'lak (miyon xona) ning bir tomonida darsxona, 
ikkinchi tomonida masjid joylashgan. Miyonxonaning ikkinchi qavatida kutubxona 
faoliyat ko'rsatgan. Madrasa hovlisida yana ikkita peshtoq bo'lib, ularning har 
ikkala tomonida minoralar qurilgan. Peshtoqlar pastidan yuqorisigacha bejirim 
g'ishtchalar, guldor koshinlaradan ishlangan hoshiyador naqshlar bilan bezatilgan. 
Madrasaning fasadi kishini hayratga solarli darajada uyg'un, shakli vazmin va tik, 
proporsiyasi e‘t- iborni tortadigan, konstruksiyasi va bezagi o'ziga mosdir. 
G'ijduvonda bunyod etilgan madrasa nisbatan kichik va soddaroqdir. Madrasa 
bir qavatli, tarhi kvadrat bo'lib, hovli, masjid, darsxona va yotoqxonalardan iborat
. 
Binoning old tomonida peshtoq, uning yonlarida minoralar barpo etilgan. 
Eshik qarshisida g'arbiy devorga ravoq ishlangan, uning ichi koshin bilan 
bezatilgan. Hovlini ng yonida beshtadan hujra bor. Ushbu madrasa oxirgi marta 
2003-yilda ta'mirlangan. 
Temuriylar davr me'morchiligida peshtoqilarning ikki yonboshida minoralar 
o'rnatish odat tusiga aylangan, keyinchalik bu yechimdan qaytilgan va peshtoqilar 
proporsya qoidasi bilan ishlangan.