―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

215 
5.5-jadval 
Oltingugurli mazutni odatdagi va destruktiv qayta haydashda mahsulotlarni 
chiqishi to‗g‗risidagi ma‘lumot quyidagi jadvalda keltirilgan (zichligi 942 kg/m
3
, 2% 
oltingugurt massasiga nisbatan) 
Chiqishi, % (massasiga nisbatan) 
Oddiy qayta 
haydash 
Destruktiv qayta 
haydash 
Gaz 
Benzin (qaynash tugashi 205
o
C) 
Fraksiya 205-350
o
C 
Fraksiya 350-550
o
C 
Qoldiq >550
o
C 
Jami 
- 
- 
4,7 
51,9 
43,4 
100,0 
1,70 
3,84 
11,83 
60,39 
22,24 
100,00 
Shunday qilib distillyatni chiqishi 56,6% ga nisbatan destruktiv 
haydashda 76,06% gacha oshadi (massasiga nisbatan). 
 
5.4. Termik-gazoylni ishlab chiqarishning termik kreking qurilmasi
 
Termik kreking jarayonini asosiy tayinlanishi-texnik uglevodorod uchun 
xomashyo ishlab chiqarish hisoblanadi. Xomashyo sifatida katalitik gazoylning 
va distillyat ekstraktlarining yog‗ini selektiv tozalashda olinadigan og‗ir 
aralashmasidan foydalaniladi. Bundan tashqari termogazoylning (fraksiya 200 - 
480°Сda) maqsadli mahsuloti sifatida gaz, benzin fraksiyasi va kreking qoldiq 
hisoblanadi. Turkumli gazoyl‘ vakuumda fraksiyalanmaydigan sxema bo‗yicha 
olinadi.

Termogazoylning asosiy sifat ko‗rsatgichlari korrelyatsiya indeksi, 

oltingugurt miqdori, kokslanuvchanligi fraksion tarkibi, qovushqoqlik va sovish 
harorati hisoblanadi [13]. 
Qurilma quyidagi seksiyalardan tashkil topgan:
-yengil kreking va og‗ir xomashyo hamda reaksion kamerasiga 
chiqaruvchi pechlarni ishga qo‗shadigan-reaktor bo‗limi;
-reaksiya mahsulotlarini ajratish bo‗limi, yuqori va past bosimli 
bug‗lantirgichni qo‗shish uchun-kreking qoldiq bo‗limi, termogazoylni 
chiqishini kuchaytirish maqsadida kreking qoldiqni qo‗shimcha bug‗lantirish 
vakuum kolonnasi, aralash kolonna pechlarni va gaz-ajratgichlarni og‗ir va 

---

216 
yengil xomashyo bilan yuklash hamda nobarqaror benzindan gazni ajratish. 
-issiqlik almashtirish apparaturalari ―quvur ichida quvur‖ turidagi 
xomashyolarni issiqlik almashtirgichlardan, botma kondensator-sovutgichlardan, 
termogazoyl va kreking-qoldiqning suvli sovutgichlardan.
Qurilmaning texnologik sxemasi 5.7-rasmda keltirilgan. Xomashyo 
rezervuar parkidan nasos (1) bilan issiqlik almashtirgichlar (20) orqali (sxemada 
bittasi ko‗rsatilgan) kreking-qoldiq issiqlik hisobiga qizdiriladigan qurilmaga 
haydaladi. Issiqlik almashtirgichlarda qizdirilgan xomashyo ikki oqim bilan 
rektifikatsiya kolonnasining (11) pastki seksiyasiga beriladi. Kolonna (11) 
yarimkar likopcha bilan ikki qismga: bug‗lar pastki qismidan yuqoriga, suyuqlik 
esa yuqori qismida kolonnaning ichida akkumulyatorda (cho‗ntakda) to‗planadi. 
U yerdan suyuqlik (xom ashyoning yengil qismi) nasos (9) bilan olinadi va 
zmeyevik pechiga (3) beriladi. Kolonnaning pastki qismidan (11) xom-
ashyoning og‗ir qismi nasos (10 ) bilan olinadi va zmeyevik pechiga beriladi.