9
zonlar global kompaniyalar uchun qo‘llanilmaydi, shuning uchun
milliy va transmilliy kompaniyalarning an’anaviy belgilari global
kompaniya belgisi bo‘lishi mumkin emas.
Odatda, quyidagi TMK mezonlari ajratiladi:
‒
faoliyat geografiyasi (kompaniya faoliyat yuritayotgan mamla-
katlar soni odatda, ikki yoki undan ortiq);
‒
ko‘p millatli xodimlar aksiyalarning kamida 25%ga egalik qilishi
yoki korxonalarni nazorat qilish;
‒
kompaniyaning hajmi (aylanma mablag‘lar, aktivlar, foyda).
Global korporatsiya global jamiyatning ijtimoiy va iqtisodiy insti-
tutidir (ijtimoiy vazifalar iqtisodiy jihatdan ustundir) va shunga muvo-
fiq global kompaniya korporativ madaniyatining asosiy elementlari
global insonparvarlik qadriyatlaridan kelib chiqadi.
Ko‘p millatli kompaniyalarning (KMK) boshqaruv usullari bo‘yi-
cha tasnifi:
‒
etnotsentrik;
‒
ko‘pburchakli;
‒
mintaqaviy;
‒
geosentrik.
Ko‘p millatli kompaniyalarni madaniyat prizmasidan tasniflash.
Agar xalqaro biznes tashkilotlarga madaniy xilma-xillik nuqtai nazari-
dan qaralsa, unda ularni uchta guruhga ajratish mumkin:
‒
monolit;
‒
pluralistic;
‒
ko‘p madaniyatli.
Ko‘p millatli tashkilotlar pluralistik tashkilotlar singari madaniy
yakdillikka ega emaslar, ammo farqli o‘laroq, madaniy xilma-xillikni
qadrlashadi va firma salohiyati oshirishini ta’kidlashadi. Ko‘p madani-
yatli tashkilotni boshqarishda sinergetik yondashuv qo‘llaniladi. Bun-
day kompaniyalar Inter–guruh mojaro minimallashtirish uchun, barcha
tadbirlarda faol ishtirok etish, zarar yetkazmagan va kamsitish yo‘qligi
barcha darajalarida ishlash uchun mahalliy xodimlarni jalb etish bilan
ifodalanadi. Bunday kompaniyalarning misollari Shvetsiyada tashkil
etilgan Asca–Brown Boveri (ABB) xalqaro kompaniyasi; Jamont,
Evropada faoliyat yurituvchi Jeyms River korporatsiyasining filiallari
va boshqalarni misol qilish.
Dostları ilə paylaş: