www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
553
NƏTİCƏ
Milli ideologiya problemi hər millətin həyatında
ümumi yanaşmalarla yanaşı, özünəməxsusluqları da inkar edə
bilməz. Çünki hər bir millətin adət-ənənələri, mədəniyyəti
kimi, mövcud həyat tərzi də fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Bu
mənada, daha çox Şərq mədəniyyətinə, o cümlədən İslam-
Türk dünyasına aid olan, ancaq bununla yanaşı, Qərbin-
Avropanın mütərəqqi dəyərlərinə də biganə qalmayan
Azərbaycan xalqının milli ideologiyaya münasibətində də
özünəməxsuluq qaçılmazdır. Çünki Azərbaycan xalqı Şərq və
Qərb mədəniyyətinin qovşağında yaşamaları ilə yanaşı, özü də
bu mədəniyyətlərdən yalnız qidalanmamış, eyni zamanda
onların yaranmasında və inkişafında müəyyən pay sahibi
olmuşdur.
Azərbaycan milli ideyasının formalaşmasında da bu
faktorlar mühüm rol oynamışdır. Hələ, XIX əsrin Azərbaycan
mütəfəkkirləri (A.A.Bakıxanov, M.F.Axundzadə, H.Zərdabi)
yaxşı anlayırdılar ki, Azərbaycan xalqının gələcəyi yalnız bir-
tərəfli, yəni tamamilə İslam-Türk-Şərq mədəniyyəti ilə bağlı
ola bilməz, müəyyən mənada Qərbin-Avropanın mütərəqqi
dəyərlərinə də yiyələnmək lazımdır. Bu məqsədlə onlar Azər-
baycan xalqının maariflənməsi və sivil cəmiyyətə çevrilməsi
yolunda, bu və ya digər dərəcədə Qərb mədəniyyətinə də mür-
aciət etmiş, İslam-Türk dünyasının bu hissəsində islahatlar ap-
armağa cəhdlər göstərmişlər. Əgər Bakıxanov bu məsələdə
daha mühafizəkar mövqədən çıxış edərək Qərb mədəniyyətin-
dən bəhs edərkən İslamın müasirliyini və üstünlüyünü önə çə-
kirdirsə, Axundzadə ondan fərqli olaraq İslam dinində radikal
islahatlar aparılmasını və Qərb-Avropa mədəniyyətinin burada