7. Pul ekvivalentlarining hisobi. Yo‘ldagi pul mablag‘lari (o ‘tkazma) hamda
qisqa muddatli investitsiyalarning hisobi.
8. Kamomadlar, qiymatliklarning buzilishi va yo‘qotishlarning hamda boshqa
joriy aktivlarning hisobi.
9. Tashkilotlar bilan hisob-kitoblar hisobi.
Tayanch iboralar
Pul mablag‘lari va hisob-kitoblar hisobi, pul muomalalari siyo
sati, pul mablag‘lari, valyuta hisobi, kassa, maxsus hisoblar,
akkreditiv, chek daftarlari, pul ekvivalentlari, yo ‘Idagi pullar
hisobi, qisqa muddatli moliyaviy qoyilmalar.
2.1.
Pul mablag‘larining iqtisodiy mohiyati, uning
xo‘jaliklar iqtisodiyotidagi o‘rni va hisobning vazifalari
Ma’lumki, xo‘jaliklar o ‘z faoliyatlarini amalga oshirish uchun
m a’lum miqdordagi mehnat vositalari va mehnat predmetlari kabi
ishlab chiqarish vositalariga ega bo‘lishlari lozim.
18
Hisob va hisobotda mehnat vositalarini asosiy vositalar va
mchnat predm etlarini aylanma mablag‘lar deb atash qabul
qilingan. Aylanma mablagMar tarkibida pul mablag‘lari muhim
(Vrinni egallaydi, chunki xo‘jaliklar faoliyatining har bir bosqichida
pul bilan bogliq hisob-kitoblar mavjud.
Korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar o‘rtasidagi
liar xil to ‘lovlar va o ‘zaro hisob-kitoblar moddiy, mehnat yoki
bcvosita pul munosabatlari asosida paydo bo‘lishi mumkin, lekin
ular, odatda, muayyan tomonning foydasiga pul qarzi tusini olgan
mulkiy majburiyat ko‘rinishida namoyon boiadi.
Umuman, xo‘jaliklar o‘ziga tegishli pul mablag‘lari hisobiga
(qarzga olganini ham) o‘zining asosiy va qo‘shimcha faoliyatini
tashkil etish va rivojlantirish, tovar-moddiy qiymatliklami sotib
olish, xodimlarga mehnat haqi to ‘lash, kapital qo‘yilma xarajat-
larini amalga oshirish, ish va xizmatlar ko‘rsatish, soliq va boshqa
toMovlarni amalga oshirish, o‘zining tegishli iste’mol va jamg‘arma
fondlarini tashkil etish xo‘jaliklarning pul munosabatlarini tashkil
etadi va u xo‘jaliklar faoliyati uzluksizligini ta ’minlashda muhim
ahamiyatga ega.
Pul mablag‘larini xo‘jaliklar iqtisodiyotidagi o'm idan kelib
chiqib ular hisobi oldiga quyidagi vazifalar qo‘yilgan:
1) to ‘lov va hisob-kitoblarni, pul bilan bog‘liq boshqa
muomalalami amalga oshirishda ulami tartibga soluvchi me’yoriy
hujjatlar talablariga rioya etish;
2) pul m ab lag iarin in g harakatini o ‘z vaqtida hujjat va
registrlarda aks ettirish;
3) pul mablag‘larining saqlanishi va belgilangan maqsadlarga
sarflanishini nazorat qilish;
4) pul m ablagiarining mavjudligi va ulardan foydalanish
holatining inventarizatsiyasini tashkil etish hamda belgilangan
muddatlarda o ‘tkazish;
5) pul resurslarining harakat oqimini prognozlash va pul
mablagiarining harakat oqimini optimal holga keltirish bo‘yicha
tegishli boshqaruv qarorlarini tayyorlash;
6) boshqaruvni pul mablagiarining mavjudligi va harakati
bo‘yicha tegishli axborotlar bilan ta ’minlash.
19
|
